Liturgie morgendienst
Welkom
Moment van stilte en gebed
Votum en groet
Psalm 25: 1,2,3
Gods leefregels: Lucas 10: 25-28
Lied NLB 320 ‘Wie oren om te horen heeft
Gebed
Bijbellezing: Johannes 13: 1-17
Opwekking 268 ‘Hij kwam bij ons, heel gewoon’
Verkondiging ´Jezus wast de voeten van zijn leerlingen´
Opwekking 378 ‘Ik wil jou van harte dienen’
Gebed
Collectemoment
Opwekking 710 ´Zegen mij´
Zegen
Beste mensen, zussen en broers, u en jullie, gemeente van onze Heer,
Stel je even voor dat je bij een van je bekenden op bezoek gaat -uiteraard met in achtneming van de geldende regels – en dat de deur opengaat en de gastheer tegen je zegt: wil je eerst je schoenen en sokken uitdoen, dan zal ik je voeten wassen…
Ik denk dat je dan eerst heel verbaasd zou zijn en dan verontwaardigd en zelfs boos: wat dacht je wel, dat ik niet regelmatig mijn voeten was….dat ga ik echt niet doen! Ik heb wel een paar keer mee gemaakt dat ik op bezoek ging bij iemand met een andere culturele achtergrond en dat mij gevraagd werd mijn schoenen uit te trekken en een paar van de gereedstaande sloffen aan te doen, en dat deed ik dan natuurlijk.
In onze Nederlandse cultuur en met ons klimaat ga je ook niet met blote voeten op bezoek, hoogstens moet je zorgen dat je niet met smerige schoenen binnenstapt.
In de tijd dat Jezus op aarde was, ging het er allemaal heel anders toe op dit punt. De wegen waren meestal niet verhard maar paden met zand en dus veel stof en de mensen hadden geen schoenen maar ze liepen op blote voeten of op sloffen, en dan was het meestal ook nog veel warmer dan bij ons en dus waren je voeten niet alleen vuil maar ook zweterig dus je snapt wel, dan is dat wassen nodig en ook verfrissend. Ja, en dan moet je ook nog weten dat als de mensen toen gingen eten ze niet aan tafel gingen zitten met de voeten veilig onder die tafel maar op een soort ligbanken aan lage tafels, met de voeten vlakbij het gezicht van je tafelgenoot en dus was het wel erg fijn als die voeten schoon en fris waren, vandaar dat voeten wassen bij de deur…wat bij rijkere mensen de taak was van een huisbediende, meestal een slaaf.
Het was een teken van beleefdheid als zo’n slaaf bij het binnenkomen klaar stond om de voeten van de gasten van de heer des huizes te wassen en daarna af te drogen. Dat zullen Jezus en zijn discipelen vast vaak hebben meegemaakt als ze ergens kwamen….en soms ging het nog verder zoals in dat verhaal van vorige zondag over Maria die de voeten van Jezus overgoot met dure parfum en daarna die voeten met haar haren afdroogde, een bijzondere daad van eerbied en liefde, en – zoals haar Heer zei tegen mopperende leerlingen – voorbereiding op een eervolle begrafenis.
Soms ging het precies andersom, als een gast niet met respect ontvangen werd. Ook dat is de Heer Jezus overkomen, zoals we daarover kunnen lezen in Lucas 7. Het was in het huis van een zekere Simon, een Farizeeër die Jezus wel uitgenodigd had voor de maaltijd, maar in alles liet merken niet echt respect voor hem te hebben. Tijdens de maaltijd kwam een vrouw binnen met een twijfelachtige reputatie en zij zalfde – net als later Maria zou doen – Jezus’ voeten met zalfolie en maakte die voeten met haar tranen nat, kuste Jezus’ voeten, en droogde ze af met haar haren. Daarna confronteerde Jezus zijn gastheer met zijn gedrag en dat van die vrouw: Ik ben in jouw huis te gast en je hebt me geen water voor mijn voeten gegeven, me niet begroet met een kus, mijn hoofd niet met olie ingewreven – deze vrouw deed dat wel.
Die vrouw heeft haar liefde getoond, terwijl het gedrag van Simon liefdeloos was. Waarop Jezus tegen de vrouw zei: je zonden worden je vergeven, ga in vrede.
Kijk, met dat allemaal in het achterhoofd gaan we naar dat zaaltje waar Jezus met zijn leerlingen pesach zou gaan vieren, wat Jezus’ galgenmaal zou worden, en wat we kennen als ‘het laatste avondmaal’, en waar de tafel al gedekt stond en iedereen op zo’n ligbank aangeschoven was en wachtte tot Jezus zou beginnen, zoals ook toen al de gewoonte was, met een gebed om zegen voor de maaltijd.
Maar, ik denk als een schok voor wie daar zaten te wachten tot ze konden eten, deed Jezus heel iets anders dan bidden en iedereen een goede maaltijd wensen:
“Hij legde zijn bovenkleed af – wij zouden zeggen: hij deed zijn jasje uit – sloeg een linnen doek om en goot water in een waskom. Hij begon de voeten van zijn leerlingen te wassen en droogde ze af met de doek die hij omgeslagen had.”
Ik denk zomaar dat het doodstil was in de zaal, en ze elkaar geschrokken aankeken: wat gebeurt hier, wat doet de Meester nou, en: moet ik me schuldig voelen…..
Ja, want bij gebrek aan een bediende, een huisslaaf, zouden zij toch zelf…maar de een voor de ander voelde zich blijkbaar niet geroepen: stel je voor dat ik…maar ik ben toch niet een slaaf, we zijn toch allemaal gelijk, stel dat ik ….zijn voeten…….. We weten dat niets menselijks de leerlingen van Jezus vreemd was, en dat ze na drie jaar Jezus volgen nog steeds veel moesten leren, zeker over hoe je als je op Jezus wilt lijken, in het leven moet staan en moet omgaan met elkaar en anderen. Ook in de discipelkring werd naar elkaar gekeken en speelde eigenbelang mee. Kort voor die paasmaaltijd nog was er een pijnlijk incident. De broers Jakobus en Johannes (de Johannes die in zijn latere evangelieverhaal over de voetwassing door Jezus vertelt) (die broers) hadden via hun moeder aan Jezus gevraagd of zij als Hij koning zou zijn wel rechts en links van Hem mochten zitten, op de belangrijkste plaatsen dus. Jezus had toen gezegd dat Hij daar niet over ging maar God de Vader:
“die plaatsen behoren toe aan heen voor wie ze zijn bestemd”. Dat is dus: GENADE.
En toen de anderen woedend reageerden op die vraag van Jakobus en Johannes, werden ze allemaal op hun nummer gezet:: Wie van jullie de belangrijkste wil zijn, zal de anderen moeten dienen, en wie van jullie de eerste wil zijn, zal ieders dienaar moeten zijn, want ook de Mensenzoon is niet gekomen om gediend te worden, maar om te dienen en zijn leven te geven als losgeld voor velen.”
Een les – de zoveelste – allereerst over Jezus zelf, over wie Hij is en wat Hij doet. Daar begint dit stukje evangelie mee: “Jezus wist dat zijn tijd gekomen was en dat hij uit de wereld terug zou keren naar de Vader. Hij had de mensen die Hem in de wereld toebehoorden lief, en zijn liefde voor hen zou tot het uiterste gaan”. Dat uiterste zou zijn gevangenneming en veroordeling zijn, en zijn dood aan het kruis. Maar voordat het zover was, wilde Jezus nog een keer laten zien wat echte liefde is, namelijk dienen en nog eens dienen, jezelf wegcijferen en de minste willen zijn. En dat ook als een soort testament, een laatste wilsbeschikking voor zijn leerlingen die straks zonder zijn aanwezigheid verder moesten en de wereld in moesten gaan, en die als ze Hem wilden volgen ook die grondhouding van liefde moesten aanleren. Later in dit hoofdstuk komt dat terug als we Jezus horen zeggen: “Zoals Ik jullie heb liefgehad, zo moeten jullie elkaar liefhebben. Aan jullie liefde voor elkaar zal iedereen zien dat jullie mijn leerlingen zijn”. (Joh. 13: 34 en 35). Een les ook bedoeld voor ons.
Ja, maar een les die voor een mens erg moeilijk is om te leren en ernaar te doen. Zoals een paar dagen later pijnlijk aan het licht kwam tijdens die maaltijd, toen niemand opstond om de voeten van de anderen te wassen – ik ben toch geen slaaf!
En toen Jezus liet zien hoe het werkt als je echt zijn leerling en volgeling bent, volgde
er een stukje herhalingsonderwijs: “Begrijpen jullie wat Ik gedaan heb? Jullie zeggen altijd ‘meester’ en ‘Heer’ tegen Mij, en terecht, want dat ben Ik ook. Als Ik, jullie Heer en (leer)meester, je voeten gewassen heb, moet je ook elkaars voeten wassen. Ik heb jullie een voorbeeld gegeven; wat Ik voor jullie heb gedaan, moeten jullie ook doen…Je zult gelukkig zijn als je dit niet alleen begrijpt, maar er ook naar handelt.”
Het zal schrikken zijn geweest daar tijdens die maaltijd en bij die les in dienstbaarheid, want wij kennen dit verhaal maar bedenk wel hoe bijzonder dat was. Stel je voor dat je bent uitgenodigd op het paleis – wat al heel uitzonderlijk is – en dat dan de koning aan de deur staat en zegt: zal ik uw jas aannemen, en wilt u koffie… Zo gaat dat natuurlijk niet, daar is personeel voor die zorgt voor de bediening.
Hoe bijzonder daar in die zaal dat wie de heer en meester is, bedient als een slaaf.
Bij Petrus kwam zoals vaker verzet op: U mijn voeten wassen, dat nooit. Eerder had Petrus ook al fel protest aangetekend toen Jezus het had over zijn aanstaande arrestatie en terechtstelling: “God verhoede het, Heer. Dat zal zeker niet gebeuren”. En later, in Gethsemané, wou Petrus tussenbeide springen, met een mes in zijn hand. Hij kon het maar niet geloven en accepteren dat het zo moest gaan. Maar toen Jezus zei dat Petrus zijn volgeling niet kon zijn als hij zijn voeten niet door Hem liet wassen – met ongewassen voeten kom jij mijn koningszaal niet binnen – sloeg Petrus door de andere kant op: was me dan maar helemaal, Heer! Hij had het nog niet begrepen: het ging niet om dat wassen op zich, maar om een nederige houding. Vandaar dat Jezus zei dat ze schoon genoeg waren, behalve de verrader. Maar dat ze zijn voorbeeld moesten volgen: elkaar willen dienen, nu en later…
Wat ons voor de vraag stelt wat dit verhaal en deze aansporing ons kunnen leren. En hoe we in de praktijk er handen en voeten aan kunnen geven,in de kerk en er buiten.
Ook wij moeten ter harte nemen wat onze Heer zei: “Ik heb een voorbeeld gegeven; wat Ik voor jullie heb gedaan, moeten jullie ook doen….Je zult gelukkig zijn als j dit niet alleen begrijpt, maar er ook naar handelt”. Geen woorden dus maar ook daden.
Het was ‘een’ voorbeeld, zei Jezus, een voorbeeld van de minste zijn en dienen. Dus moeten we niet blijven steken in dat letterlijke van het wassen van de voeten.
Al is ook dat een bijzondere vorm van medemensen van dienst zijn, denk alleen maar aan allerlei vormen van zorg: verpleging, thuiszorg, mantelzorg – we worden er in deze tijd van corona weer bij bepaald hoe belangrijk al die vormen van zorg zijn. En dat applaus voor de zorg hopelijk ook leidt tot waardering en betere betaling.
Er is een gedicht van de niet onomstreden auteur Gerard Reve die soms heel grof kon zijn, ook over God en het geloof, en dit gaat zo: “ Zuster Immaculata, die al vier en dertig jaar verlamde oude mensen wast, in bed verschoont, en eten voert, zal nooit haar naam vermeld zien. Maar elke ongewassen aap die met een bord: dat hij vóór dit, of tegen dat is, het verkeer verspert, ziet ‘s avonds reeds zijn smoel op de teevee. Toch goed dat er een God is”. Natuurlijk is dit ook weer eenzijdig want demonstreren voor een goede zaak en protesteren tegen onrecht kan ook heel nodig zijn, maar het is wáár dat veel zorg achter de schermen niet de aandacht krijgt die die zorg verdient. En dat het meer inzet en jezelf wegcijferen vraagt dan luidruchtig je eigen mening van de daken schreeuwen, terwijl dat laatste meteen het nieuws haalt en die wijkzorg of mantelzorg in stilte gebeurt maar wel voor de mensen die er elke dag van afhankelijk zijn heel belangrijk is. Het is goed dat we daar met elkaar oog voor hebben en het niet weer vergeten als deze crisis voorbij is…en als je zelf in de zorg werkt of thuis voor iemand zorgt: alle lof!! En laat het maar eens merken aan die thuiszorgers of wijkverpleegkundige, die arts, of die mensen in ziekenhuis en verpleegtehuis.
Maar u voelt wel dat dat voorbeeld van Jezus veel verder gaat en ons allemaal raakt. De voeten van iemand wassen, dat staat voor een houding van elkaar willen dienen.
En dan kunnen we allerlei situaties verzinnen waar je dat kunt toepassen: thuis, in de familie en de buurt, op het werk, op school, en ook in de kerk: er zijn voor de ander, niet alles laten draaien om jezelf, met jouw mening en jouw plannen en jouw belang, maar erop uit om het goede voor de ander te zoeken: voor je vrouw of je man, voor je kind, je ouders, voor die misschien wel lastige buurman of claimerige buurvrouw, die weinig op mensen gerichte leidinggevende, voor die zus of broer in de kerk die zo anders is en anders denkt – vul zelf maar aan – wat is het beste voor hem of haar en hoe kan ik me zo opstellen dat het werkt naar beide kanten – want dat voorbeeld van de ander de voeten wassen wil niet zeggen dat je jezelf moet weggooien of over je moet laten lopen – dat deed de Here Jezus ook niet, b.v. als Petrus uitpakt of Judas hem verraadt, en hoe scherp was Hij vaak naar mensen die anderen tekort deden of die Hem niet accepteerden als door God gestuurd of die alleen aan zichzelf achten.
De apostel Paulus formuleert heel zorgvuldig: zoek niet alleen je eigen belang, maar ook dat van de ander; en Petrus heeft uiteindelijk zijn les geleerd, hoor maar:
“Wees allen eensgezind, leef met elkaar mee, heb elkaar lief als broeders en zusters, wees barmhartig en bereid de minste te zijn. Vergeld geen kwaad met kwaad, en als u wordt uitgescholden, scheld dan niet terug; zegen juist, opdat u ook zelf zegen ontvangt, want daartoe ben tu geroepen.” (1 Petrus 3: 8 en 9). Het gaat dus twee kanten op, het is elkaar willen dienen, zoals Paulus schrijft: wees elkaar onderdanig. En datzelfde in het lied dat zo meteen wordt gezongen: “Ik wil jou van harte dienen en als Christus voor je zijn, bid dat ik genade vind, dat jij het ook voor mij kunt zijn”. Luister goed, het begint bij mezelf, bij hoe ik erin sta en hoe ik die ander bejegen…en dan hopen en God erom bidden dat dat iets goed losmaakt bij de ander, naar mij toe.
Nou, en dat mogen we samen leren van onze Heer en oefenen als gemeente, hoe anders en lastig dat misschien in deze tijd is nu we elkaar weinig zien en activiteiten samen lastig zijn en bezoeken passen en meten is; het vraagt nu extra creativiteit hoe we elkaar het beste kunnen dienen en steunen, en ook daarin een voorbeeld kunnen zijn voor de samenleving als geheel, met zoveel letten op elkaar en afmeten van elkaar en kritiek op elkaar….b.v. via social media en in wat je hoort op TV.
Hoe kunnen we – weer dat lied –Christus’ licht ontsteken als het duister veel mensen omvangt….en dat ook samen doen, want “wij zijn onderweg als pelgrims, vinden bij elkaar houvast, naast elkaar als broers en zusters, dragen wij elkanders last”. En God geve dat anderen dat ook zien en merken en dat ze God ervoor gaan danken. En dat we zelf er nog blij en rijker van worden ook!
amen