Romeinen 14: 13-16 Nog veertig dagen – of veel langer – vasten?

Gemeente van onze Heer, u en jullie hier in de kerk en waar je ook bent,

Afgelopen woensdag is de zogenaamde ‘veertigdagentijd’ begonnen.
In de rooms-katholieke traditie was het woensdag Aswoensdag, en dat is na vaak uitbundige carnavalsfeesten – die er dit jaar niet waren trouwens – begin van de vastentijd. Die duurt trouwens meer dan veertig dagen, tot aan Pasen, en dat komt omdat de zondagen niet worden meegeteld: zondags vast je niet maar dan vier je, en mag je dus het ervan nemen, ook met lekker eten en drinken.
De vraag komt op ons af wat wij ermee moeten de komende weken, op weg naar Pasen, of we er wat aan doen of er wat van kunnen leren. Een vraag die extra op ons af komt nu we al bijna een jaar op allerlei vlak hebben moeten afzien: afstand houden, geen feestjes, niet naar de kerk en niet zingen in de kerk en geen koffie na de dienst, voor het tweede jaar geen volle kerk met Pasen, niet een kopje koffie op een terras, niet uit eten, en beperkt bezoek krijgen en ontvangen, niet de collega’s spreken op het werk, en jullie nog niet naar school, dan heb ik het over het voortgezet onderwijs en de universiteit….en als je een winkel hebt of in de horeca werkt, ligt alles stil en hoelang duurt dat nog….het lijkt wel één voortdurend vasten. Moet je dan ook nog bepaald lekkers laten staan of nog meer dingen laten? Met de wijsheid van deskundigen dat vasten met zo’n virus op de loer geen goed idee is: het is juist belangrijk om je weerstand op peil te houden en te vergroten dat je goed en gezond eet en drinkt, en misschien extra vitaminen tot je neemt. Vandaar mijn thema: Nog veertig dagen – of veel langer – vasten? En zo ja, hoe dan wel?

Om te beginnen: voorop staat dat we van de Heer niet een opdracht krijgen om op speciale dagen weinig of niets te eten en te drinken. Dat dat aan de weken voor Pasen gekoppeld is, is niet een Bijbels voorschrift maar een kerkelijke traditie, hoe waardevol ook en zinvol….we hoorden ook van Paulus elkaar niet de maat te nemen als het om gaat om wel of niet eten en drinken, en meer van dat soort dingen.
Een bepaalde manier van vasten kan wel een bruikbaar middel zijn om je te concentreren op God en ook om je bewust te maken dat heel veel mensen het zoveel minder hebben dan wij, en stelt ons voor de vraag waar het echt om gaat in het leven: zitten we vast aan ons gerieflijke leven met alles erop en eraan, of zijn we in staat los te laten, te delen, en af te zien van wat ons in de weg zit om achter Jezus aan te gaan en zijn voorbeeld te volgen, zoals Hij dat meteen al gaf in zijn nee zeggen tegen de verleidingen die op Hem af kwamen, van de kant van satan, juist op zijn kwetsbaarste plekken….en hoe probeert de duivel dat in deze welvaartstijd die we ondanks de pandemie toch nog steeds hebben in onze rijke westerse wereld… en wat kunnen we van deze tijd van crisis en afzien leren en kan dat verhaal over Jezus in de woestijn ons daarbij…en hoe kunnen we elkaar in deze tijd helpen?

Bijzonder is dat die drie aanvallen van satan op onze Heer en Heiland precies blootleggen wat de zwakste plekken zijn van- ons als mensen: het vullen van onze maag, het voldoen aan ons verlangen om gezien en gewaardeerd en bewonderd te worden, en ons verlangen naar macht – we herkennen het in wat satan Jezus probeert wijs te maken en waar hij Hem toe probeert over te halen: zorgen dat je te eten krijgt, doe een stunt door van de tempel te springen, grijp naar de macht –en dat allemaal voor jezelf, zonder die moeilijke weg van afzien, van lijden, van het kruis – waarom moeilijk doen als makkelijk ook en sneller gaat? dia 2
Maar Jezus koos voor de weg van zijn Vader als de weg naar het beloofde Koninkrijk: niet pakken maar ontvangen, niet bevechten maar vertrouwen, niet heersen maar dienen, niet ik eerst maar voorrang voor die ander… Het staat haaks ook op wat in onze wereld vecht om de voorrang en waarook in de politiek alles om lijkt te draaien – b.v. richting de verkiezingen: wie wordt de grootste, wie wordt premier, wie zegt en gaat doen wat ik belangrijk vindt, wie zorgt voor de meeste banen en de meeste euro’s, en natuurlijk in de huidige situatie ook: wie heeft het beste beleid om dat virus te bestrijden, om het klimaat zo te beschermen en te verbeteren dat het mij en mijn bedrijf het meest ontziet, en wie komt het meest op voor de belangen van ons land of juist: wie doet het meeste voor kwetsbare mensen als vluchtelingen en daklozen.
En dan is de vraag die op ieder van ons afkomt: waar kies ik voor, wat geeft voor mij de doorslag…misschien goed om ook richting die verkiezingen van volgende maand de tekst van vanmorgen mee te nemen en te doordenken: “het koninkrijk van God is geen zaak van eten of drinken, maar van gerechtigheid, vrede en vreugde, door de Heilige Geest”. In de BGT is dat zo verwoord: “Waar gaat het om in Gods nieuwe wereld? Niet om wat je eet of drinkt! Het gaat erom dat we goed zijn voor elkaar, en in vrede met elkaar leven.” En dan staat dat eten en drinken natuurlijk op veel meer. op van alles en nog wat dat wij voor ons leven hier en nu belangrijk vinden, zoals niet besmet worden en niet ziek worden – en daar moeten overheidsmaatregelen en vaccins voor zorgen – en dat we straks weer naar de winkel kunnen en op bezoek en op vakantie, en dat ons bedrijf weer gaat draaien of overeind kan blijven, en dat we na lange tijd weer samen naar de kerk kunnen en er mogen zingen….en vul maar aan…en het zijn allemaal aspecten van deze tijd die lastig zijn en die we missen, en ik ben er zo eentje die dat best lastig vindt en snak naar weer vrijheid en ruimte…en ik snap daarom ook goed dat veel mensen, zeker jongeren maar ook ouderen, het niet meer trekken en dat soms ongezouten uiten en protesteren en demonstreren, wat helaas ook doorslaat naar geweld en vernielingen – helemaal fout en zonder meer verwerpelijk….en misschien ook een voorbeeld van het bezwijken voor verleidingen en prikkels, in jezelf en om je heen, en door social media aangewakkerd. dia 3
Om terug te gaan naar die verzoekingen in de woestijn die op onze Heer af kwamen: proberen af te dwingen om je zin te krijgen en je recht te halen en als je naar je gevoel niet naar je luisteren dan maar zo hard en zelfs gewelddadig je te laten horen en zien dat ze je wel serieus moeten nemen, als je niet krijgt wat je wil dan pak je het, en dan desnoods maar ten koste van die anderen en van de samenleving… Wat Paulus schrijft aan de christenen in Rome sluit aan op wat Jezus ons leert: “Waar gaat het om in Gods nieuwe wereld? Niet om wat je eet of drinkt! Het gaat erom dat we goed zijn voor elkaar, en in vrede met elkaar leven.” Jezus had daar zelfs zijn leven voor over, om die nieuwe wereld van God mogelijk te maken, en Hij liet zijn eigen leven en door zijn lijden al iets zien van hoe die nieuwe wereld wordt.
Ik weet wel dat de aanleiding en de context bij Paulus een andere is, namelijk discussies en meningsverschillen binnen de gemeente van Rome over wat je wel en niet mocht eten en drinken, lees vers 2: “de een gelooft dat hij alles eten mag, maar iemand die een zwak geloof eet, eet alleen maar groenten” – waarom precies staat er niet bij, het kan te maken hebben met angst voor besmetting met wat aan de afgoden was gewijd, of met gehechtheid aan Joodse rituelen – maar Paulus zegt dan aan de ene kant dat je alles mag eten wat God geschapen heeft, en aan de andere kant dat je rekening met elkaar moet houden en niet elkaar op dat soort verschillen de tent of zelfs de kerk moet uitvechten – en dan komt die uitspraak over het rijk van God dat niet staat of valt met eten of drinken, maar een zaak is van gerechtigheid, vrede en vreugde, en dat vanuit de Heilige Geest die een nieuw hart, een nieuw leven, ons wil aanleren, waarin je ook met dat soort verschillen leert omgaan en je bij alle meningsverschillen elkaar respecteert en in gesprek blijft.

Nou, en daarmee hebben we precies ook de rode draad te pakken in dat indringende stuk profetie van Jesaja 58 waarin God laat zien dat Hij niet gediend is van vrome vormen en uiterlijke godsdienstigheid als daar niet een warm kloppend hart voor Hem en de medemensen achter zit en zelfs die uitingen van godsdienstigheid als bidden en vasten, offers brengen en sabbat vieren samen gaan met een dagelijks leven
waarin alles om winst draait en om macht, ten koste van wie zwak en kwetsbaar is, waarin het verschil tussen rijk en arm schrijnend groot is, en er ook allerlei ruzie en geweld is, en het onrecht hoogtij viert, en je vooral gaat voor wat jouw belang lijkt.

Concreet over het vasten in die tijd: God heeft niets met uiterlijke schijn van rouwkleren en sombere gezichten en je dingen ontzeggen, maar het gaat om je onthouden van slechtheid, onrecht, uitbuiting: dia 4 “is dit niet het vasten dat Ik verkies: misdadige ketenen losmaken, de banden van het juk ontbinden, de verdrukten bevrijden, en ieder juk breken? Is het niet: je brood delen met de hongerige, onderdak bieden aan armen zonder huis, iemand kleden die naakt rondloopt, je bekommeren om je medemensen?”
Ik moet dan ook weer denken aan de lastige tijd die we nu beleven, met alle beperkingen van onze vrijheden, als burgers, als families, als jongeren, als ondernemers, en ook als kerk: wat doet het met ons en wat doe wij ermee. Als ik dan lees dat in Gods ogen onthouding niet is het hoofd laten hangen en met een somber gezicht rondlopen en wegkruipen in je eigen hoekje – dan komt dat wel binnen bij mij want ik voel me regelmatig wel zo – maar dan komt het niet tot wat de profeet positief zegt over een vasten waar God blij mee is: goeddoen aan wie in de knel zitten, een huis regelen voor wie geen dak boven het hoofd heeft, delen met wie tekort komt, wie verdrukt worden vrijheid geven, kortom: je bekommeren om je medemensen. En dat begint dichtbij: in eigen gezin en familie, in de straat, in de gemeente – en waar dat kan gaat het verder: het wereldwijde vluchtelingenprobleem, niet de vaccins voor jezelf houden maar ook aan de minder bedeelde mensen in de derde wereld gunnen, eraan werken dat de veel meer kwetsbaren mee kunnen delen in onze welvaart…en dan kan de tijd van beperkingen die we nu beleven – een vorm van vasten waarvoor je niet zelf kiest maar waar je wel hopelijk een zinvolle invulling aan leert geven – ons helpen om af te zien van onszelf en ons te richten op God en op onze medemensen.

Zeker, dat gaat wat kosten: afzien van jezelf, er geld voor over hebben, en tijd, en ook tegenstand ondervinden van wie dat maar soft vinden en links gepraat, want je moet toch voor jezelf opkomen en eigen volk gaat toch voor, u kent dat wel. Maar als je de Bijbel eerlijk leest, kom je er steeds meer achter hoe belangrijk God dat vindt, dat God er blijkbaar een eer in stelt om het er zo vaak over te hebben, zoals in dat Jesaja 58, en in het evangelie – Jezus ’leven en werk en voorbeeld – en bladzij na bladzij in de brieven van de apostelen van de Heer – die zelf zei dat het eerste gebod is God eren en het tweede eraan gelijk is: je naaste liefhebben als jezelf – Johannes schrijft dat wie zijn naaste niet liefheeft, niet de ander ruimte geeft en steun biedt, God niet kan liefhebben, al roept hij dat wel en is hij of zij nog zo gelovig en kerks.

Maar als je zo probeert echt als een burger van het nieuwe rijk van God te leven, en je daar waar nodig inzet en tijd en geld en ook populariteit en eer voor over hebt, dan wordt je er uiteindelijk niet minder en armer van maar juist rijker, ook dat in Jes.58:
dia 5 “Wanneer je het juk van de onderdrukking uitbant, de beschuldigende vinger en de kwaadsprekerij, wanneer je de hongerige schenkt wat je zelf nodig hebt en de verdrukte gul onthaalt, dan zal je licht in het donker schijnen, je duisternis wordt als het licht van het middaguur, de HEER zal je voortdurend leiden, je verkwikken in dorre streken…” Eerder ook al: “dan breekt je licht door als de dageraad…je gerechtigheid gaat voor je uit, de majesteit van de HEER vormt je achterhoede… Dan geeft de HEER antwoord als je roept, als je om hulp schreeuwt, zegt Hij: “Hier ben ik’. Jezus heeft het zelf ervaren toen Hij er alles voor over had om de wil van zijn Vader te doen, ten koste van honger en angst, pijn en helse aanvallen, dat de duivel afdroop en engelen klaar stonden om voor Hem te zorgen en Hem van alles te voorzien dat Hij nodig had – Hij mocht proeven hoe goed God wel is.

De veertigdagentijd is begonnen, de tijd die vanouds met vasten verbonden is.
Hoe we dat invullen is persoonlijk, het gaat om ons hart, onze houding, ons leven. En als de beperkingen nog een tijd blijven, misschien wel tot over Pasen heen, komt het er steeds meer op aan hoe we dat een plek geven en elkaar er bij steunen. Het past heel goed bij het thema van het project ‘ 40 dagen hier en nu’ waarvoor jullie als gemeente hebben gekozen, met als levensles voor vandaag en deze week: tot zegen zijn, zoals aangegeven op de website, hoe je daadwerkelijk tot zegen van anderen kunt zijn dia 6 “Deel jouw geloof door hoopvolle woorden en onzelfzuchtige daden. Wees onbaatzuchtig in je geven en je dienen. Draag zo je steentje bij aan herstel en verzoening van wat gebroken is in deze wereld”.

Ik sluit af met een woord van Paulus, als leefregel om Jezus te volgen, uit Romeinen 12: 1 en 2 dia 7 “Broeders en zusters, met een beroep op Gods barmhartigheid vraag ik u om uzelf als een levend, heilig en God welgevallig offer in zijn dienst te stellen, want dat is de ware eredienst voor u. U moet uzelf niet aanpassen aan deze wereld, maar veranderen door uw gezindheid te vernieuwen, om zo te ontdekken wat God van u wil en wat goed, volmaakt en hem welgevallig is”. Kort en goed, samengevat en toegepast: “Offeren is én het slechte in deze wereld uit de weg gaan, én het goede kiezen om te doen voor anderen”. Dan wordt ook deze lastige tijd tot een rijke tijd.
amen

Liturgie morgendienst

Welkom

Votum en groet

Lied: NLB 91a ‘Wie in de schaduw Gods mag wonen’

Gebed

Bijbellezing: Jesaja 58

NLB Lied 973: 1-4 Om voor elkaar te zijn uw oog en oor

Bijbellezing: Matteüs 4: 1-11

NLB Lied 536 ‘Alles wat over ons geschreven is’

Verkondiging: Romeinen 14: 16-19

Opwekking 378 ‘Ik wil jou van harte dienen’

Dankgebed en voorbeden.

Collecte

NLB 416: 1-4 ´Ga met God

Zegen