Beste iedereen, jullie, en u ook,
Hoe word ik gelukkig? Ik denk zo maar, ik weet bijna zeker, dat elk mens daar mee bezig is. En zeker als je jong bent, is dat erg belangrijk: wat wil ik met mijn leven, waar doe ik het voor wat ik allemaal moet en vaak helemaal niet leuk vindt: naar school, huiswerk maken, m’n best doen voor die toets of dat examen, stage lopen met daarna een lastig verslag, op zoek naar een baan, en nog zoveel meer – wat heeft het voor zin, wat levert het me op, nu of later…?
Ja, en daarachter en diep in mezelf komt steeds weer die twijfel naar boven: wie ben ik, zie ik er wel uit, zien ze me wel staan, wat denken ze van me en hoe kijken anderen naar me – en hoe vaak valt dat tegen in je eigen ogen en val je jezelf tegen, is er dat gevoel van niks voor te stellen en in elk geval niet te zijn of wel nooit te zullen worden, als….en vul maar in tegen wie je opkijkt of met wie vergeleken jij niet geslaagd of niet mooi of niet slim of niet…bent.
Herkenbaar toch, die stemmetjes uit dat filmpje van zonet: dat jij toch ook dat wilt hebben of zo wil zijn, dat je er toe wilt doen, gehoord, gezien wilt worden. En ook dat er van alles is en je van alles kunt doen of krijgen wat voor even wel voldoening geeft, misschien een gevoel van echt gelukkig te zijn oplevert, maar er hoeft maar iets te gebeuren of het is weer weg en het laat je des te leger achter: als die fantastische vakantie weer voorbij is, de verkering toch uit is gegaan, vrienden tegenvallen, die supernieuwe telefoon al weer verouderd is, je nieuwste aankoop al weer verveelt, en wat je zo graag wil, maar niet lukt.
Dat zit er ten diepste op vast dat het allemaal spullen en ervaringen zijn die buiten jezelf liggen en die je dus niet in de hand hebt en als het erop aankomt – – zoals in dat filmpje verteld – nepgoden zijn die veel vragen en niet echt geven. Je wordt opgejaagd en gestresst door wat van je verwacht wordt, en misschien nog wel meer door wat je denkt dat ze verwachten, door wat je jezelf oplegt. En wees eerlijk: word je daar gelukkig van, word je niet soms er beroerd van?
Het is zo herkenbaar wat die Prediker heeft meegemaakt en aan ons doorgeeft. Als je dat zo leest doet het heel sterk denken aan die beroemde schatrijke en superwijze koning Salomo – je weet wel: met al die paleizen en al die vrouwen. Heel lang is gedacht dat het boek Prediker echt door die Salomo geschreven is. Maar er zijn veel argumenten tegen in gebracht: dit boek is van ver na Salomo, geschreven door een onbekende Joodse wijze die als het ware in de huid van Salomo kruipt en zich voorstelt hoe het zou zijn als net zo machtig en zo rijk. En die dan steeds weer tot de conclusie komt dat je zelfs als je zo beroemd zou zijn als Salomo, en net zo rijk, en net zo machtig, dat niet gelukkig maakt.
We hebben een klein stukje meegemaakt van zijn zoektocht naar wat echt gelukkig maakt en blijvend voldoening geeft, en dan komt van alles langs dat je zomaar naar onze tijd kunt doorvertalen: uitgaan, het ene feest na het andere festival meebeleven, het af en toe flink op een zuipen zetten, maar ook hard werken en veel geld verdienen om er mooie spullen van te kopen en er leuke dingen mee te doen, ja en vrouwen natuurlijk, of jongens: spannende dates, seks, een relatie….
Het kan ook heel serieus: veel kennis opdoen, jezelf opwerken tot een succesvolle ondernemer of een graag gehoorde spreker, een topmodel of een topsporter. Die Prediker wil zeggen: ik weet er alles van, ik heb van alles uitgeprobeerd, maar het heeft me geen blijvend geluk gebracht, het was het steeds net niet. Hoor maar: “Ik gaf mezelf alles wat ik graag wilde hebben. Ik gaf toe aan alles waar ik naar verlangde. Ik wilde volop genieten van mijn bezit. Het was de beloning voor mijn harde werken”.
Ja, en wat dan, wat is daar dan mis mee? Nou, niks, dat mag, dat is goed en mooi; daar komt hij aan het eind op terug: “Wat is het leven goed. Als je lang leeft, geniet dan van elke dag. Geniet van het leven zolang je jong bent! Wees gelukkig in je jeugd! Doe wat je hart je zegt”. En eerder ook al net zo: “Geniet van het leven! Geniet van het brood dat je eet en van de wijn die je drinkt….Draag altijd mooie kleren. En zorg ervoor dat lekker ruikt. Geniet van het leven met vrouw (of de man) van wie je houdt”. En: “Als je de kans krijgt om iets te doen, doe het dan zo goed mogelijk” (9:7vv)
Alleen maar: als dat het is, je daar je leven en je geluk van laat afhangen, en je steeds maar op zoek blijft en op jacht bent naar weer meer en beter en hoger, dan word je elke keer weer teleurgesteld en wordt de leegte niet opgevuld. Dat bedoelt de Prediker met zijn conclusie van alles wat hij had uitgeprobeerd en meegemaakt: “Maar toen keek ik nog eens naar al dat bezit, naar alles waarvoor ik zo hard gewerkt had. En toen bedacht ik dat het allemaal onbelangrijk is. Je bereikt er niets mee. Je hebt er niets aan in het leven”.
Als je dat hele boek Prediker doorleest, kom je er achter waarom dat is: omdat we met alles wat we kunnen en willen en op poten zetten, ons leven niet zelf kunnen maken, en omdat vroeg of laat overal toch een eind aan komt.
Als we doorlezen in Prediker 12, lijkt ook daar weer een donkere wolk boven te hangen: “houd verdriet en zorgen ver bij je vandaan, want je jeugd is snel voorbij”, en nog een keer: “straks komen de slechte dagen, dan komt de tijd dat je geen plezier meer in het leven hebt”, en daarmee wordt bedoeld dat een mens voor hij het weet oud is en beperkt, met als einde het sterven. En misschien denk jij wel of voel jij dat die slechte dagen er ook nu al zijn, en dat je niet weet hoe je gelukkig kan worden, of dat voor jou wel is weggelegd.
Mocht dat zo zijn, stop dat niet weg en houd je niet groot, praat erover en zoek hulp: bij je ouders, bij vrienden, of een mentor, of iemand uit de kerk. Het is geen schande, en je bent niet de enige, en het is niet hopeloos.
Het is een trek van onze tijd dat veel mensen lastig kunnen omgaan met tegenslagen, dat een mens eigenlijk niet ongelukkig mag zijn, dat je niet je kunt en hoeft te accepteren dat je niet eruit ziet als dat topmodel, dat je niet zo ver gekomen bent als die succesvolle voetballer, dat je niet net zoveel verdient als die beroemde dj, dat je niet zo goed in de markt ligt als…en vul zelf maar in. Iemand zei: ik kan moeilijk omgaan met de realiteit, dat de werkelijkheid anders is dan ik van mezelf en voor mezelf verwacht, dat ik niet perfect ben.
Vaak heb je te hoog gespannen verwachtingen, zeker als je jezelf afmeet aan hoe anderen zijn of zich neerzetten – waar de TV en sociale media driftig aan meewerken, om een beeld neer te zetten van hoe fantastisch het wel kan zijn maar altijd bij anderen en dat vooral die momenten waarop alles goed gaat.
Zeg maar: schone schijn, waar je doorheen moet prikken en jezelf niet door hoeft te laten ontmoedigen, alsof echt geluk niet voor jou weggelegd is…..Dat zogenaamde geluk is afhankelijk van dingen buiten jezelf die misschien erg aantrekkelijk lijken en waar je veel voor over zou hebben, maar als je ze hebt bereikt zomaar toch je vroeger of later extra leeg en teleurgesteld achterlaten.
Het probleem is vaak een negatieve kijk op jezelf, het niet accepteren wie je bent, hoe je eruit ziet, wat je kunt en wat niet; dat je niet echt jezelf kunt liefhebben. En nog dieper daaronder: dat je niet echt of nog niet of niet meer je eigen kunt maken dat God die je heeft gemaakt zoals je bent, van je houdt zoals je bent. Je bent vol met allerlei idealen of allerlei frustraties, maar leeg aan echte liefde.
FollowUP noemt het : een gat in je hart, een leegte die je probeert op te vullen met ik weet niet wat allemaal maar zonder blijvend succes en zonder einde. Dat kan brengen tot wanhoop, depressiviteit, en erger, zo van: het heeft toch geen zin, ik ben niemand en ik stel niks voor en ik kan niks, en het wordt niks.
Toch, die Prediker die heel realistisch is en daarom skeptisch en somber lijkt, trekt toch niet die conclusie dat het allemaal toch geen zin en geen doel heeft.
Nee, hij tilt zichzelf en jou en mij er bovenuit door achter en boven alles God te zien: God die ons het leven geeft en die ons tot echt geluk geschapen heeft. Dat valt elke keer op als de man tussen de tegenvallers en teleurstellingen door steeds weer oproept op te genieten van wat God gemaakt heeft en God geeft. Niet zoals later in de Bijbel de levenshouding wordt getekend van mensen die niet geloven dat er leven is na dit leven en dat je daarom maar moet zorgen hier en nu te overleven en ervan te maken wat ervan te maken valt: “Laten we lekker eten en drinken. Want morgen gaan we toch dood”. Dat is ook in onze tijd vaak de sfeer. Maar nee, als de Prediker zegt dat je mag genieten in je leven, zeker als je jong bent, wijst hij op God die dat mogelijk maakt: “je kunt maar het beste lekker eten en drinken, en genieten van al je bezit. Want dat zijn dingen die God aan de mensen geeft”. En sterker nog: “je kunt alleen eten en genieten als God dat mogelijk maakt”. En: “als je lekker eet en drinkt en geniet van al je bezit, dan is dat een geschenk van God”. Ook: “geniet van elke dag die God je geeft”. Om niet meer te noemen, in de tekstverzen van vanmiddag: “denk aan God die je gemaakt heeft”.
Ja, want God wil die leegte in je hart en je leven vullen, vullen met zijn liefde. En als je die liefde proeft in wie je mag zijn en wat je hebt en wat je kunt doen, kun je pas echt en goed genieten, en wordt je ook niet ineens doodongelukkig en wanhopig als je dingen waaraan je waarde aan hecht of mensen van wie je veel houdt, moet verliezen, of als het anders gaat dan je had gewild of gedacht.
Daar loopt dat filmpje van het begin op uit: dat God niet neemt of eist maar geeft, dat God doet wat Hij belooft, en er ook is als jij je diep ongelukkig voelt.
Ik las ergens dat de bijbel niet belooft dat ik me altijd happy en gelukkig voel maar wel dat God aan ons zijn kinderen het goede geeft: zijn liefde, en hulp. Probeer naar jezelf te kijken en naar je leven en naar je toekomst met Gods ogen, en laat je door Hem boven wat hier en nu mooi lijkt of moeilijk is,heen tillen, en laat je niet wijsmaken dat je pas gelukkig kunt zijn als alles in je leven en om je heen perfect is, als je alles hebt wat iedereen zegt dat je dat toch wel moet hebben, dat je daar toch recht op hebt, en dat je anders mislukt bent, een loser.
Eigenlijk ben je dan een gevangene van die nepgoden waar dat filmpje over ging, die doen alsof ze je gelukkig maken maar je met een kater achterlaten. Terwijl God niets liever wil dan ons geluk geven dat niet afhangt van dingen en mensen buiten jezelf maar dat Hij in je wil werken en laten groeien, dat niet van je kan worden afgepakt en je op de been houdt, wat er ook gebeurt.
De apostel Paulus schrijft uit eigen ervaring: “Ik heb verdriet, maar toch ben ik altijd blij. Ik ben arm, maar ik maak veel mensen rijk. Ik bezit niets, en toch heb ik alles”. (2 Kor.6:10) En geeft ons de aansporing mee: “Jullie moeten blij zijn, omdat jullie bij de Heer horen. Ik zeg het nog eens: wees altijd blij”. (Filipp.4: 4)
Moeilijk, zo’n opdracht, want hoe kun je nou altijd blij zijn, opgewekt, gelukkig?Nou best wel, het lukt mij niet, elke dag, wat er ook gebeurt, hoe ik ook in mijn vel zit. Er staat wel iets bij: omdat jullie – jij ook en u en ik – omdat wij bij de Heer horen. De Heer, Jezus: die weet wat mensen zijn en hoe mensen zich kunnen voelen, die zelf mens is geworden en aan het leven heeft geleden en zelfs is doodgegaan, maar er doorheen gekomen is en ons er doorheen wil slepen – je bent van Hem en Hij is er voor jou – we gaan ervan zingen: “meer dan rijkdom, meer dan macht, meer dan de schoonheid van sterren in de nacht (en, denk ik erbij, al die mensen die als sterren bejubeld en benijd worden), meer dan wijsheid die deze wereld kent,is het waard te weten wie u bent” – en mag jij weten de moeite waard te zijn, in zijn ogen, en in je eigen ogen daarom ook, want meer dan zilver, meer dan goud, meer dan schatten door iemand ooit aanschouwd, zo eindeloos veel meer, was de prijs die u betaalde, Heer – voor mij, en voor u en voor jou – en dat maakt een mens pas echt gelukkig!
amen
liturgie jeugdthemadienst
welkom
zingen: Opwekking 281 (Gz. 158 GK)
moment van stilte en gebed
votum en groet (Sela)
zingen: Opwekking 244
gebed
filmpje Denkstof (EO) Hoe word ik gelukkig
Schriftlezing. Prediker 2: 1-11
zingen: Opwekking 714
preek over Prediker 11: 7-12:1
zingen: Opwekking 544
gebed
collecte
geloofsbelijdenis gezang 161: 1-4 GK
zegen
amen: Opwekking 602