liturgie morgendienst zondag 17 maart 2013
(gezongen) votum en groet
zingen: Lied 189: 1,2,4
wet van de HEER
zingen: Ps. 143: 2,8
gebed
Schriftlezing: Joh. 2: 13-22
zingen: Ps. 69: 3
Schriftlezing: Marc. 14: 53-59 en 15: 27-32
zingen: Ps. 89: 15
verkondiging: Joh. 2: 19-22
zingen: Lied 258 (1-4)
gebed
collecte
zingen: Lied 95 (1,2,3)
zegen
——————————————————————————————————-
Gemeente van onze Heer Jezus Christus,
“De mooiste gesloopte kerk”.
U hebt het misschien al wel mee gekregen, die actie van het Ned. Dagblad.
Een verkiezing via internet uit bijna zestig vroeger beeldbepalende kerkgebouwen.
Kerkgebouwen die na de 2e Wereldoorlog zijn gesloopt omdat ze overbodig waren geworden.
Die sloop betekende verlies van cultureel erfgoed maar maakt vooral zichtbaar dat na 1945
en vooral sinds de zestiger jaren de ontkerkelijking razendsnel om zich heen gegrepen heeft.
Dat proces gaat nog steeds door met als gevolg dat nog veel meer kerken een andere bestemming
zullen krijgen of, als dat niet gaat lukken, ook gesloopt zullen worden en dus voorgoed verdwijnen.
Die verkiezing van de mooiste gesloopte kerk wil voor dat soort factoren aandacht vragen.Donderdag werd de winnaar bekend: de in 1971 gesloopte prachtige Koninginnekerk in Rotterdam.
Maar daar gaat het ons vanmorgen niet om, door dat initiatief om een verkiezing uit te schrijven
van de mooiste gesloopte kerk kwam ik op de tekst van vanmorgen waar Jezus in aanvaring komt
met zijn Joodse volksgenoten toen Hij zei: “Breek deze tempel maar af, Ik zal hem in drie dagen
weer opbouwen” – moet je net zeggen tegen mensen die supertrots zijn op hun prachtige tempel
en voor wie zo’n gebouw bovendien het centrale heiligdom is – dit is toch je reinste heiligschennis!
Het heeft blijkbaar zo’n impact gehad dat ze het Jezus drie jaar later in zijn proces weer voor de
voeten gooien in hun poging tot een terdoodveroordeling te komen: “We hebben hem horen
zeggen: ‘Ik zal die door mensenhanden gemaakte tempel afbreken en in drie dagen een andere
opbouwen die niet door mensenhanden is gemaakt” – en aan het kruis komt het nog een keer terug als bewijs dat die Jezus niet zo machtig is als hij zich voordeed: “Ach, kijk nu eens! Jij die de tempel afbreekt en in drie dagen weer opbouwt, red jezelf toch door van het kruis af te komen”.
Afgezien van de verdraaiing van wat Jezus had gezegd en het totale onbegrip van wat Hij ermee
bedoelde – bij zijn vijanden maar eerst ook bij zijn vrienden (vertelt Johannes er eerlijk bij) – juist
die veroordeling en dat kruis waren vervulling van die raadselachtige uitspraak over de tempel.
Die tempel die afgebroken zou worden en na drie dagen weer opgebouwd – en die je met veel
meer recht dan al die op zich vaak indrukwekkende kerkgebouwen die helaas uit de skyline van
heel wat steden en dorpen zijn verdwenen, zou kunnen noemen:
De mooiste gesloopte kerk
1. afbraak onontkoombaar
2. wederopbouw voltooid
3. herbestemming zeker
1. afbraak onontkoombaar
De aanleiding tot die uitspraak van de Here Jezus is wat net was gebeurd op het tempelplein.
Het had de Zoon boos gemaakt dat die heilige plek rond het huis van zijn Vader was verworden
tot een marktplein waar offerdieren verhandeld werden en geld gewisseld en winst gemaakt.
Dat kon Hij niet laten voor het was, vandaar dat spectaculaire ingrijpen: wegwezen jullie allemaal!
Je kon erop wachten dat zoiets boze reacties losmaakt: wie bent u dat u dit durft te doen, waar
haalt u het lef en de bevoegdheid vandaan om hier zo huis te houden – bewijs ons dat maar eens!
Je kunt het ook zo lezen dat ze vragen wat dit te be-teken-en heeft: verklaar u eens nader, Jezus.
En dan komt als een soort raadselspreuk om mee te nemen naar huis en over door te denken
die uitspraak dat ze deze tempel maar moeten afbreken en dat Jezus hem binnen drie dagen
weer zal opbouwen; wat ze niet snappen en wat ook de ergernis niet minder maakt: dus u dacht
dat u die tempel waaraan al tientallen jaren gebouwd wordt (en die nog steeds niet af is)
even met uw twee handen in een paar dagen zou kunnen opbouwen – wat een mop, of liever:
wat een zelfoverschatting – het klinkt nog door tot op het kruis: weet u nog van die tempel – laat
dan nu maar eens zien tot wat voor wonderen u in staat bent – red uzelf, kom van dat kruis af!
Eerder werd die uitspraak van drie jaar eerder ingezet als aanklacht – daar is die ergernis over
wat als heiligschennis was opgevat: weet u nog wat Hij gezegd heeft over Gods heilige tempel?
Op dat moment ergeren vijanden zich en vrienden begrijpen de clou niet – later wel, geeft
Johannes door vanuit de kennis van dan – het moment dat hij zijn evangelieverhaal schreef – :
“maar Jezus sprak over de tempel van zijn lichaam” – zijn lichaam werd gesloopt tot op het bot –
het lichaam van de Messias als Gods gezalfde die is de Immanuël= God-met-ons, of om het te
zeggen met Johannes in 1:14: “het Woord dat bij God was en dat God is, en dat mens is geworden
en bij ons gewoond heeft”-of in de woorden van Paulus : “in Hem is de goddelijke volheid lichamelijk aanwezig”…..”in Hem woonde de volheid van God lichamelijk”. Dat staat in Kolossenzen 2: 9
In de tekst wordt voor ’tempel’ een woord gebruikt dat niet het hele tempelcomplex aanduidt maar
speciaal het gebouw waar God wilde wonen onder zijn volk – en veel meer dan dat stenen gebouw
als symbool dat God onder zijn volk wilde wonen is de persoon van Jezus het echte heiligdom:
God is mens geworden en heeft onder ons gewoond en wie Jezus ziet, die ziet God zijn Vader.
Nou, en straks zullen mensen die mens waarin God zelf wilde wonen als zijn levende tempel,
afbreken : de hamer waarmee de spijkers straks door Jezus’ handen en voeten gejaagd worden
is als het ware een slopershamer waarmee Gods levende tempel op aarde afgebroken wordt.
Nog een psalm wordt vervuld – Psalm 118 – over de steen die door tempelbouwers afgekeurd wordt.
Daarmee wordt Gods mooiste tempel tot puin geslagen – de mooiste gesloopte kerk heet Jezus.
Alle reden om ons te schamen want dat is de schuld van mensen – dat is ook jouw schuld en die van mij: : ik ben het, Heer, die u dit heb aangedaan. Ik ben het, ik moest boeten met handen en met voeten genageld aan uw kruis – alle reden tot schaamte maar ook en vooral: voor dankbaarheid.
Want dwars door wat mensen hebben bedacht en gedaan en daar ver bovenuit zien we God zelf die zijn eigen Zoon heeft overgegeven aan zijn vijanden en in de dood, als een offer voor onze schuld.
Naar die oude psalm: “ja, wat Gij hebt gebouwd, breekt Gij zelf met eigen handen” (Psalm 89).
De afbraak van die levende tempel was onontkoombaar was omdat de Messias moest lijden – die
tempel moest worden afgebroken om nieuw opgebouwd te worden: steviger, toekomstbestendig,
als een nieuw verbond op een betere grondslag: Jezus Christus, gekruisigd en weer opgestaan.
Nou, en daarom kan die oude tempel, hoe mooi ook en eeuwenlang belangrijk, verdwijnen. Wat
Jezus ook gezegd heeft: er blijft geen steen op de andere – het is gebeurd, in het jaar 70, door weer Romeinse soldaten – de tempel in Jeruzalem werd verwoest, om nooit weer te worden opgebouwd. Ja want nu de betere tempel is gekomen, kan die overbodig geworden tempel gesloopt worden – je hoeft er niet om te treuren want wie in Jezus gelooft wordt zelf een tempel van Gods Heilige Geest.
2. wederopbouw voltooid
De leerlingen van Jezus begrepen er op het moment zelf niks van, zijn tegenstanders hadden het onthouden en ze verdraaiden zijn woorden en gebruikten het tijdens zijn proces en aan het kruis tegen Hem: “breek deze tempel maar af, en Ik zal hem in drie dagen weer opbouwen” – als een
aanklacht tegen Jezus alsof Hij had gedreigd de tempel af te breken – terwijl ze niet door hadden dat
ze door Jezus aan te pakken en de dood in te jagen juist bezig waren te doen wat Hij bedoeld had!
Misschien kwam die uitspraak over afbraak en herbouw van de tempel bij de tegenstanders weer boven toen Jezus drie jaar later -vlak na de intocht in Jeruzalem -weer het tempelplein schoonveegde waar nog altijd die handelaars en geldwisselaars actief waren – en let erop dat zijn toon veel scherper was nu: “Staat er niet geschreven: ‘Mijn huis moet voor alle volken een huis van gebed zijn’? Maar jullie hebben er een rovershol van gemaakt!”. Een link naar eeuwen eerder toen voorouders alles deden wat God had verboden en tegelijk de tempel plat liepen en God zijn profeet Jeremia liet zeggen: “Denken jullie soms dat het huis dat mijn naam draagt een rovershol is? Ik zie wel degelijk wat jullie doen – spreekt de HEER” (Jer. 7:11) – het lijkt niet te passen op de tijd van Jezus toen de tempel echt wel een gebedshuis was – ja maar toch en tegelijkertijd: de plek waar priesters en wetgeleerden plannen smeden om Jezus die door God was gestuurd uit de weg te ruimen – een
uitlegger zegt het zo: “De tempel is hun hol waar zij zich thuis voelen en veilig wanen, maar hun oordeel ligt besloten in het feit dat zij vanuit die tempel loeren op de dood van Jezus,de zoon van David ,de zoon van God.Hun afwijzing van Jezus betekent de sluiting van de tempel”.Tot vandaag toe!
Ja maar wat komt er dan terecht van dat tweede, van toch weer toekomst voor die verwoeste tempel: breken jullie die tempel maar af, dan zal Ik hem in drie dagen weer opbouwen – hoe wilt U dat voor elkaar krijgen, zulke imposante gebouwen waar al zesenveertig jaar aan wordt gewerkt?
Maar als je door krijgt dat Jezus zelf veel meer dan dat gebouw van hout en stenen bij uitstek de
tempel is waar God onder de mensen wil wonen – en dat aan het kruis die tempel afgebroken is
tot op de laatste steen, tot op het bot – en dat juist om het mogelijk te maken dat God voorgoed
onder ons kan komen wonen – dat Jezus leefde en leed en stierf als de Immanuël=God-met-ons –
dan wordt die uitspraak van de Heer aan het begin van zijn werk op aarde al een aankondiging van
wat met Pasen werkelijkheid is geworden: dat Jezus op de derde dagen is opgestaan uit de dood.
Vandaar die aantekening van Johannes: na zijn opstanding uit de dood herinnerden zijn leerlingen dat Hij dit gezegd had, en zij geloofden de Schrift en alles wat Jezus gezegd had” – eindelijk ging
hun het licht op en werd het raadsel opgehelderd over die tempel die afgebroken zou worden
en die de Heer zelf in drie dagen weer zou opbouwen – dat ging over de tempel van zijn lichaam.
Nog even een andere uitlegger: “Waar mensenhanden het werk van God ruïneren, neemt Hij zelf in recordtijd de herbouw ter hand…..Terwijl de joden Gods heiligdom, in de persoon van Jezus, volledig zullen slopen om het met de grond gelijk te maken, zal door zijn opwekking uit de dood in slechts
drie dagen een compleet nieuwe, hemelse tempel worden gebouwd die in eeuwigheid niet meer afgebroken zal worden. Pasen wordt het feest van de tempelbouw”. We gaan het weer vieren!
Kijk en zelfs al zouden alle kerken in Nederland en overal ter wereld worden gesloopt, die nieuwe
tempel van God die Jezus Christus heet, kan door geen ontkerkelijking en geen slopershamers
weggewerkt worden uit de wereld – wat een geweldig woord is die geloofsbelijdenis – uit een tijd dat brandstapels rookten en het bezit van een bijbel al de doodstraf kon betekenen – dat Jezus nooit
zonder onderdanen kan zijn en dat de kerk blijft, ook al is die nog zo klein geworden en ogenschijnlijk verdwenen – God houdt zijn kerk in leven, want het is Goede Vrijdag geweest en Pasen geworden!
3. herbestemming zeker
Veel kerken die overbodig zijn geworden krijgen – als ze niet worden afgebroken – een andere
bestemming: appartementen, een boekhandel, een supermarkt – als het een waardevol cultureel erfgoed is blijft het een kerk en worden er concerten in gegeven of zelfs een koning ingehuldigd.
Soms is het een pijnlijke herstart, zoals de Lutherse Kerk in Weesp met een orgel uit 1769, toen ik er dominee was ook door de vrijgemaakte kerk gebruikt – nu zit er een tandartskliniek.
Maar vanmorgen bedoel ik dat de tempel van het oude verbond – afgedaan en afgebroken – is
geworden tot de gemeente van het nieuwe verbond – door Paulus ’tempel van de Heilige Geest’
genoemd, lees maar 1 Kor. 3: 16: “Weet u niet dat u een tempel van God bent en dat de Geest
van God in uw midden woont. Indien iemand Gods tempel vernietigt, zal God hem vernietigen,
want Gods tempel is heilig – en die tempel bent u zelf” – Gods tempel is dus niet een houten of
een stenen gebouw, hoe magistraal en kostbaar ook, of hoe eenvoudig en lelijk misschien wel,
maar Gods tempel bestaat uit mensen die zich door Gods Geest laten leiden en waarin Jezus kan en wil wonen – het komt zelfs nog dichterbij in het NT als tegen u en jou en mij gezegd wordt -door diezelfde apostel – “of weet u niet dat uw lichaam een tempel is van de Heilige Geest” (1 Kor.6:19).
Ik las: “Een tempel was een plek die helemaal was toegewijd aan de tegenwoordigheid van God“.
Ik denk aan de tabernakel in de woestijn en later de tempel van Salomo die bij de inwijding werd vervuld van de wolk van Gods aanwezigheid – als teken dat God wilde wonen bij zijn eigen volk.
Ja en hoe minder mensen zich er bewust van zijn dat de tempel eerst en de kerk later de plek
is waar alles moet draaien om God – het huis van Vader is bedoeld als huis van gebed zei Jezus – des te minder heeft zo’n tempel of zo’n kerk nog een functie en nog bestaansrecht: maak er dan maar een supermarkt van of een tandartskliniek – en als het niet een echt monument is: de beuk er in.
Wat met die oude tempel is gebeurd, zoals de Heer zelf aangekondigd had, toen de discipelen tegen Hem zeiden: “Meester, kijk eens, wat een enorme stenen en wat een imposante gebouwen” – als
een vast ijskoude douche: “Die grote gebouwen die je nu ziet – wees er maar zeker van dat geen enkele steen op de andere zal blijven; alles zal worden afgebroken” (Marc. 13: 1-2). Het is gebeurd!
Laat dat een waarschuwing zijn maar ook een bemoediging: voor ons als kerkmensen in 2013, in
een tijd dat kerkgebouwen van bestemming veranderen of worden gesloopt – dat we niet het zoeken in gebouwen of organisaties, hoe waardevol en nodig die op zich kunnen zijn – laten we ter harte
nemen wat ik las in een artikel naar aanleiding van die verkiezing van de mooiste gesloopte kerk.
“Volgelingen van Jezus bouwen geen tempels (en zeker niet voor God), maar ze zijn tempels. Ze metselen geen stenen, maar ze zijn levende stenen in de hand van de Bouwmeester”. De schrijver
denkt natuurlijk aan wat Petrus schreef (1 Pet. 2: 4-5): “Voeg u bij Hem, bij de levende steen die
door de mensen werd afgekeurd maar door God werd uitgekozen om zijn kostbaarheid, en laat u
ook zelf als levende stenen gebruiken voor de bouw van een geestelijke tempel. Vorm een heilige priesterschap om geestelijke offers te brengen die God, dankzij Jezus Christus, welgevallig zijn”.
Ja en dan moet er ook heel wat worden gesloopt aan heilige huisjes die we zelf neergezet hebben
en kunnen koesteren, om ruimte te maken voor onze Heer die in ons en in zijn gemeente wonen
wil, dan moeten er heel wat aan die stenen die wij zijn gebikt worden en bijgeslepen, om geschikt te zijn voor die nieuwe bestemming vanuit Christus die de hoeksteen is: “Vanuit Hem groeit het hele
gebouw, steen voor steen, uit tot een tempel die gewijd is aan Hem, de Heer, in wie u ook samen
opgebouwd wordt tot een plaats waar God woont door zijn Geest” (zo Paulus in Ef. 2: 21).
Dus weer: die tempel, die kerk, is niet een of ander fraai gebouw, maar het zal om onszelf gaan.
Dan kan het goed en nodig zijn aan kerkbouw of kerkverbouw te doen, want een plek om God
te eren en elkaar te ontmoeten straalt ook iets uit van wat gemeente zijn je waard is, als maar
voorop staat dat het uiteindelijk gaat om wat in dat gebouw gebeurt, of daar liefde woont, of
we vol zijn van Gods Geest en te merken is dat Jezus de Heer is van de kerk en van ons leven.
De eindbestemming ligt al vast, en dat is wat de bijbel noemt het nieuwe Jeruzalem. En kijk dan maar mee met Johannes (Openbaring 21: 22): “Maar een tempel – een kerk – zag ik niet in de stad, want God, deHeer, de Almachtige is haar tempel, met het Lam“. Die tempel wordt nooit gesloten
of gesloopt maar blijft eeuwig bestaan.
amen