Gemeente van onze Heer Jezus Christus,
Die lui zullen wel dronken zijn!
Met dat soort spottende opmerkingen proberen sommige aanwezig daar op dat tempelplein zich af te maken van het enthousiasme waarmee de volgelingen van Jezus de grote dingen die God door Jezus gedaan had en het werk dat de Heilige Geest deed in hen, uitbazuinden: ach, dronkemanspraat, geen aandacht aan schenken, als ze weer nuchter zijn is het wel weer over.
Maar hoe kwamen ze er nou toe om wat ze daar bij die mensen van Jezus zagen gebeurden en van hen hoorden, toe te schrijven aan de invloed van sterke drank i.pv. aan de Heilige Geest? Meer dan alleen dat het feest was en dat dan mensen wel eens te diep in het glaasje kijken? We moeten dan bedenken dat drank mensen loslippiger kan maken en vrijer in hun praten, en ook dat om religieuze extase op te wekken – in heidense religies b.v. – het drinken van veel wijn nogal eens voorkwam – vergelijk het maar met wat in onze tijd bepaalde drugs doen met mensen: dat ze zich beter voelen en hun problemen vergeten, dat ze er een kick van krijgen.
Kijk, dan kun je een beetje voorstellen waar die spottende opmerkingen vandaan kwamen: dat die lui uit Galilea ineens zo spraakzaam zijn en geen schroom meer hebben en ook nog vanalles door elkaar staan te roepen in vreemde onverstaanbare klanken, dat komt omdat ze ‘onde invloed’ zijn, niet van de Heilige Geest van God, maar van de geest uit de fles. Dit is geen spiritualiteit maar zijn de spiritualiën. Waarop Petrus nuchter reageert met de constatering dat het toch wel heel onwaarschijnlijk is dat zoveel mensen tegelijk ’s morgens om negen uur zoveel hebben gedronken dat ze lallend over straat gaan; later schrijft Paulus ook dat mensen die dronken zijn, dat meestal ’s nachts zijn. Wie doorzakt tot de kleine uurtjes, slaapt daarna zijn roes uit, en misschien een gat in de dag.
Jaren later pakt Paulus het op en zet ze tegenover elkaar: ‘spiritualiën’, de geest uit de fles (en meer waar je vol van kan zijn) en ‘spiritualiteit’ – onder invloed van de Geest van God. In het kader van zijn onderwijs over het nieuwe leven als je Christus hebt leren kennen en wilt volgen, dat een breuk betekent met praktijken van vroeger en van anderen om je heen, komt Paulus op dat contrast: “Drink niet te veel wijn maar laat u vullen met de Heilige Geest”. Je zou ook kunnen zeggen: waar ben je vol van, onder invloed van wat – of van Wie – leef je?
Waar ben je vol van?
Efeze was een belangrijke stad in Asia, het westelijk gedeelte van het tegenwoordige Turkije. Een zeker voor die tijd erg grote stad, er zijn aanwijzingen dat er 300.000 mensen woonden. Ook daar was een christelijke kerk ontstaan, als vrucht van het zendingswerk van Paulus, met Joodse christenen maar vooral – dat blijkt ook uit deze brief – mensen van heidense komaf.Lees maar Ef. 2: 11vv: “u, die eigenlijk door uw afkomst heidenen bent en onbesnedenen genoemd werd…u leefde in een wereld zonder hoop en zonder God… en u die eens ver weg was” – maar dat is veranderd toen ze tot geloof in Christus kwamen: “u bent in Christus Jezus dichtbij gekomen…geen vreemdelingen meer of gasten, maar burgers (van Gods rijk), huisgenoten van God”. Ja, en daarom ook “samen opgebouwd tot een plaats waar God woont door zijn Geest” (2:22). Zoals ook al in 1: 14: jullie zijn ‘gemerkt’ , gelabelled, “met het stempel van de Heilige Geest”.
Nou, en dat maakt het leven totaal anders, en betekent afscheid van allerlei gedachtengoed en gedrag dat tot dan toe normaal voor ze was, en wat nog altijd gemeengoed is voor familieleden en collega’s en buren, stadgenoten, die niet de keus voor Jezus maken. Met alle gevaar daar nog niet los van te zijn of daar weer naar getrokken te worden of in terug te vallen, en dat hoeft niet het weer dienen van afgoden te zijn; het is vooral een leefpatroon dat zo eigen is aan mensen, zeker in zo’n stad vol vertier en verleiding als dat bruisende Efeze. Waar toen net als in onze tijd voor veel mensen uitbundig gebruik van wijn- van alcohol – bij hoorde, thuis of in de kroeg, of tijdens uitbundige feesten in en rond de vele afgodstempels. In de Griekse en Romeinse oudheid was er zelfs een speciale god van de wijn, van de drank. Die god heette Dyonios of Bacchus, herkenbaar aan wijnranken om zijn hoofd en vereerd tijdens uitbundige oogstfeesten of drankfestijnen – en als je dat zo leest lijkt het inderdaad als twee druppels water – vooral sterk water – op wat wij kennen als het carnaval in het zuiden van ons land of b.v. de jaarlijkse Zuidscharwouse kermis waarbij mensen zich helemaal vol laten lopen tot ze niet meer op hun benen kunnenstaan en niet weer goed weten wat ze zeggen en wat ze doen – echt onder invloed. Met vaak ook nare gevolgen want als de remmen los zijn kan dat leiden tot ongewenst seksueel gedrag – Paulus heeft het over ontucht en zedeloosheid – en ook tot agressie, schelden, geweld. Allemaal bedoeld met wat in dit vers genoemd wordt: “want dat leidt tot uitspattingen”.
Nog altijd is overmatig drankgebruik een groot probleem-maatschappelijk maar ook voor de gezondheid van zeker jongeren maar net zo goed volwassenen: slecht voor de hersens, voor de lever, een gevaar als je aan het verkeer deelneemt, en schadelijk voor je presteren. In het slechtste geval – dat heet dan comazuipen – belanden zelfs al kinderen in het ziekenhuis. Er zijn ook heel veel verslaafden die bijna niet meer te helpen zijn, of die geen hulp willen. Goed daarom dat drank kopen en consumeren tot 18 jaar sinds kort verboden is, juist omdat de hersenen nog volop in ontwikkeling zijn en alcohol daar een negatieve invloed op heeft. Maar ook het misbruik boven de 18 geeft zorgen, en zeker ook christenen hebben de taak om
thuis, en als we een feest hebben en als we als gemeente bij elkaar zijn, alert te zijn en sober.
De bijbel verbiedt niet elk glaasje of elk pilsje – al kunnen er redenen zijn om radikaal nee te zeggen – of ter bescherming van wie zwak zijn op dit punt af te zien van je eigen genot. Paulus schrijft: “vlees, wijn of iets anders waaraan uw broeder of zuster aanstoot neemt” – waarover hij struikelt of waarin hij zwak is, vult de HSV aan “kunt u beter laten staan” . (Rom.14:21) Even verder : we moeten de zwakken in hun kwetsbaarheid helpen en niet ons eigen belang dienen (Rom. 15: 1) – ja en laten we niet te gauw denken dat we zelf sterk zijn en het wel aan kunnen. In elk geval is de bijbel helder dat drank meer kapot maakt dan je lief is, te beginnen met jezelf.
Lees maar het stukje wijsheid – met humor erdoor heen en vooral uit het leven gegrepen – dat je vindt in Spreuken 23: ” Laat je niet verleiden door de glans van wijn,wanneer hij fonkelt in de beker. Hij glijdt zo makkelijk over de tong, maar later bijt hij als een slang, spuit hij gif als een adder. Dan zie je vreemde dingen en begin je wartaal uit te slaan. Je voelt je heen en weer geslingerd door de golven,alsof je vastzit boven in het want. ‘Ik ben geslagen, maar heb niets gevoeld, ik ben afgerost, maar heb niets gemerkt. Laat ik maar eens opstaan, eerst een beker wijn.’ Dan ben je echt verslaafd. Vervang gerust wijn door bier of andere sterke drank, het gaat om de gevolgen voor je functioneren.
Maar vanavond gaat het ons vooral om de positieve keerzijde: “maar laat de Geest u vervullen”. Als mensen onder invloed zijn van alcohol – bij drugs geldt hetzelfde – of andere verslavingen – dan neemt die drank of neemt die drug – of het geld als het om gokken gaat – of die game-obsessie -de leiding over in je leven: je bent echt een slaaf geworden, je bent de grip op je leven kwijt – en dat leidt tot allerlei wanprestaties of verkeerd gedrag of schade aan jezelf of voor anderen – het maakt zoveel kapot dat waardevol is voor jezelf en anderen, het verwoest je leven en dat van anderen. In de tekst wordt een woord gebruikt dat letterlijk betekent: wat heil-loos is; ongeluk brengt.
Maar als je je laat vervullen met de Heilige Geest en zo vol bent van de liefde van God en van Jezus,kom je onder goede, heilzame invloed, en dan gaat je leven zoveel beter en rijker en mooier worden. Die twee die hier tegenover elkaar staan en tot in de woorden zoveel op elkaar lijken – spiritualia en spiritualiteit – geestrijk vocht en geestelijk leven – dat is niet voor niets, ze zijn elkaars tegenbeeld. We zagen al dat alcolhol mensen vrijer maakt en de tongen losmaakt, ook socialer maakt zo lijkt het. Alleen maar: wat voor vrijheid veroorloven mensen zich dan, wat voor taal komt er uit je mond als drank je loslippig maakt, waar leidt het toe als je meer durft in het omgaan met het andere geslacht?
Wat je ziet gebeuren op die Pinksterdag en wat ook daarna als werk van de Heilige Geest is gaan gebeuren lijkt erop: vrijmoedig anderen tegemoet treden en dingen delen met elkaar, durven praten over je geloof en als het moet ook tegenstanders te woord staan, omgaan met mensen als je broers en zussen die je anders niet had zien staan en niet zou hebben uitgekozen, vriendelijk zijn, sociaal. Zoals die discipelen die hun angst konden overwinnen en frank en vrij van hun Heer gingen getuigen.’Ze werden vervuld van de Heilige Geest’, daar begon het mee, en Petrus zegt tegen de mensen die zijn preek hadden gehoord en vroegen wat ze moesten doen om goed te maken wat ze met Jezus hadden gedaan, dat ze zich moesten bekeren en zich laten dopen, en dat God dan hun zonden wilde vergeven en dat ook zij de Heilige Geest zouden ontvangen – en het gevolg was een grote gemeente van mensen die voor Jezus uitkwamen en die om elkaar gaven en goed voor elkaar wilden zorgen.
Nou, en zoiets gebeurde overal , en gebeurt steeds weer overal waar mensen in Jezus als Heer geloven, en dan ook hun leven willen leven vanuit dat geloof en met elkaar en tot eer van God. En dan komen ook de tongen los: door vrijmoedig voor je geloof uit te komen, door een goed woord en een bemoedigende blik voor wie het moeilijk heeft, en ook door Gods lof te zingenin – lees de volgende verzen -“psalmen, hymnen, en liederen die de Geest u ingeeft” en dat niet omdat het moet of met tegenzin maar “met heel uw hart voor de Heer” – en dank aan Hem. Ja want je bent vol van je Heer, vol van zijn liefde in Jezus die de Geest je laat voelen en ervaren. Paulus schrijft in Rom.5: “omdat Gods liefde in ons hart is uitgegoten door de Heilige Geest”.
Maar let dan op hoe het er staat in de tekst: “Laat de Geest u vervullen”, en dat elke keer weer. Vergelijk het met een auto die elke keer weer brandstof nodig heeft, anders blijft hij stil staan. Of met je mobiel als je die niet op tijd hebt opgeladen.
Dat kan ook zo gaan met je geloof en met je leven als christen, en met een gemeente als geheel. Dat het allemaal zo zijn gangetje gaat maar de vaart is er uit en het enthousiasme; het gaat stroef allemaal en de pit is eruit en we komen maar niet in beweging en niet verder met z’n allen. Dan is de vraag – allereerst aan mezelf: waar ben ik eigenlijk vol van – of ben ik vooral leeg? In de bijbel kom je ook het beeld tegen van dorst hebben, en dan drinken van levend water – en ook dat heb je steeds weer nodig want anders kom je droog te staan en verdor en verlep je.Vandaar dat God zijn Geest belooft uit te gieten zodat dorstig land – een droog leven – opbloeit. In de tekst is het een opdracht niet voor één keer maar voor steeds weer: laat de Geest je vervullen – daar zit in dat de Geest het moet doen en wil doen – maar dat je zelf daar voor open moet willen staan – de catechismus spoort ons aan de Geest in ons te laten werken en niet Hem tegen te werken: laat je enthousiasme niet bekoelen ; doof de Geest niet uit.
De vraag is dan : hoe kan ik vervuld worden met de Heilige Geest – wat is daar voor nodig? In elk geval moeten we niet denken dat het wel lukt door vooral veel vergaderen en activiteiten al is dat ook goed en belangrijk en helpt het om elkaar beter te leren kennen en te leren waarderen. Maar ik zei al dat er staat laat u vervullen door de Heilige Geest – laat Hij je leiden en beheersen,stel je open voor de woorden van Jezus die de Geest je na aan het hart wil leggen, bid ook steeds maar weer om de leiding van de Geest en stel je open voor wat Hij wil doen en je wil laten ervaren,voor wat via mensen naar je toe komt, voor wat muziek kan doen, en wat je in de natuur kunt beleven – en zou het echt zijn opgehouden wat Petrus aanhaalt vanuit die profetie van Joël over wat gebeurt als de Geest mensen bezielt: “Dan zullen jullie zonen en dochters profeteren, jongeren zullen visioenen zien en oude mensen droomgezichten”. Niet alle dromen zijn bedrog,en profeteren kan ook zijn dat de Geest inzichten geeft en vergezichten; met altijd de waarschuwing erbij alles te toetsen en ook dat wie profeteert controle moet houden over zijn geest (1 Kor.14:32).
Ik denk dat ook heel waar is wat ik ergens las dat als je vol wil worden van geloof, liefde, hoop -dat je dan ook leeg moet willen worden van alles waar je vaak zo vol van kunt zijn dat voor dat geloof en voor die liefde geen plek meer is, en dan kun je denken aan al die dingen die ook in Efeze voorkwamen en die langskomen in deze brief: wrok, hebzucht, eerzucht, jaloersheid, allerlei dingen die je helemaal opeisen en die je relatie met anderen en met God in de weg staan. Dat vraagt dus loslaten, afzien van jezelf, vechten tegen jezelf, feedback vragen aan anderen… Denk aan wat de bijbel alle twee zegt en wat eigenlijk op hetzelfde neerkomt: dat de Geest in je hart gaat wonen – en ook – met andere woorden: niet meer mijn ik maar Christus leeft in mij.Ja en juist zo gooi ik mezelf niet weg maar kom ik tot mijn recht en mijn doel, en u ook, en jij.
Eerder in deze brief heeft Paulus erom gebeden, voor die christenen in Efeze en ook voor ons:” Moge hij (God de Vader) vanuit zijn rijke luister uw innerlijke wezen kracht en sterkte schenken door zijn Geest, zodat door uw geloof Christus kan gaan wonen in uw hart, en u geworteld en gegrondvest blijft in de liefde. Dan zult u met alle heiligen de lengte en de breedte, de hoogte en de diepte kunnen begrijpen, ja de liefde van Christus kennen die alle kennis te boven gaat, opdat u zult volstromen met Gods volkomenheid”.
amen
liturgie avonddienst zondag 15 mei 2016
welkom
zingen: Gz. 141: 1,3 GK
stiltemoment
votum en groet
zingen: Ps. 104: 1,8
gebed
Schriftlezing: Hand. 2: 5-13
zingen: Gz. 249: 1,2,3 LB
Schriftlezing: Ef. 5: 1-21
zingen: Gz. 327: 1,2,3 LB
verkondiging: Ef. 5: 18 ‘Waar ben je vol van?’
zingen: Gz. 95: 1,2,3 LB
geloofsbelijdenis Nicea
zingen: Gz. 141: 3 GK
gebed
collecte
zingen: Ps. 150 (1,2) LL
1 Zing het uit en prijs de HEER!
Prijs God, geef hem alle eer!
In de tempel waar hij woont,
in de hemel waar hij troont.
Prijs zijn koninklijke hoogheid!
Prijs hem om zijn scheppingsmacht.
Prijs hem om zijn zeggingskracht.
Prijs zijn grenzeloze grootheid!
2 Dans! De toon is nu gezet.
Prijs hem, ramshoorn en trompet.
Prijs hem, snaren, harp en luit.
Prijs hem, tamboerijn en fluit.
Prijs hem, klinkende cimbalen.
Prijs hem, bekkens: vol geluid!
Prijs de HEER en zing het uit
alles wat kan ademhalen!
zegen
amen: NLB 425