Broeders en zusters, jongens en meisjes,
dia 1
Onthaasting. Ik heb het woord niet verzonnen.
Eigenlijk is het afschuwelijk Nederlands.
Voorzover ik kan nagaan is de term zo’n twintig jaar geleden voor het eerst gebruikt door een minister van milieu in een nieuwjaarstoespraak. En zoals het vaker gaat,
dan krijgt zo’n woord een plek in Van Dale en is het ineens een Nederlands woord.
Het is ontstaan in het kader van een waarschuwend verhaal tegen het jezelf en elkaar opjagen, waardoor schade toegebracht wordt aan de mens en het milieu.
En het goed is dat we pas op de plaats maken en elkaar afremmen en rust gunnen.
Vandaag kies je eerder voor Engels, met een woord als: relax..en net is de inzending
voor het Eurovisie-songfestival bekend geworden: het liedje ‘Slow down’. rustig aan,
niet zo’n haast…herkenbaar maar tegelijk bijna onhaalbaar voor heel veel mensen
Haast, snelheid, en intensiteit, waren toen en zijn misschien nog wel veel meer dan toen kenmerken van onze samenleving. Voor bezinning over wezenlijke zaken gunnen we ons geen tijd. We hollen maar door met elkaar, en we vliegen overal heen met onze auto’s, surfen ons suf op het internet, raken verslaafd aan Iphones
en Ipads, zelfs al fietsend en autorijdend en tijdens lessen en onder catechisatie.
We willen overal en altijd online zijn, en heel de dag door is er whatsapp, instagram
en nog een heleboel meer wat ik nog niet eens weet en waar ik zelf weinig mee kan.
En ook is al jaren is een 24 uurs economie normaal en zijn steeds meer winkels elke zondag open, en ook als we tijd voor ontspanning hebben zit nog onrust in ons lijf
en ons hoofd vol van wat we allemaal moeten en willen, en lijden veel mensen aan stress als gevolg van zorgen en spanningen en allerlei keuzes waarvoor we staan.
Hoe vaak gaat de drukte van de dag niet mee de nacht door, rusteloos dia 2
Vergis u niet: drukte en stress zijn er niet alleen door te hoge werkdruk maar ook bij jongeren die nog bezig zijn met studie en bijbaantjes, bij mensen die misschien al
lang werkloos zijn en van de ene sollicitatie naar de volgende afwijzing zich op de
been moeten houden en kinderen ervaren de druk van toetsen en proefwerken….
dia 3
Ook wij christenen ontkomen niet aan de haast en de jacht van de tijd waarin we leven. Met alle gevaren die dat heeft niet alleen voor ons persoonlijk welzijn en voor het gezinsleven, maar ook voor onze omgang met onze God en omzien naar elkaar.
We willen gaan luisteren naar de actuele boodschap van de bijbel, van de Prediker.
Die de vinger op de wonde plekken van ons leven en onze samen¬leving legt, en de weg naar genezing wijst, naar echte rust, de rust die je krijgt als je leeft vanuit God.
dia 4 Onthaasting ontspant – als je rust vindt in God.
De tekst gaat eerst over gehaast zwoegen voor jezelf
en dan over ontspannen werken voor God.
dia 5 1. Gehaast zwoegen voor jezelf.
‘Ook zag ik’. Dat komt steeds terug in dit boek. De man die het heeft geschreven, wordt vaak afgeschilderd als een pessi¬mist. Een zwartkijker. Dat klopt niet. De man
werkte hard. Bereikte veel.Wist ook van genie¬ten. Kon plezier maken. Hield van lekker eten en drinken. Was gelukkig ge¬trouwd. Wist wat van het leven te maken. Tegelijk: hij stond met beide benen op de grond. Gaf zijn ogen goed de kost. Keek scherp om zich heen. Keek door een heleboel schone schijn heen en zag daarachter de harde kanten van het leven. En moest vaststellen dat als je niet verder keek dan wat je om je heen zag, de conclusie moet zijn dat het “lucht is en najagen van wind”. Anders gezegd: “Ik heb gezien wat de mensen op aarde doen. Het is allemaal zo zinloos. Je bereikt er niets mee” (1:14). dia 6 Het levert geen blijvende winst op, alleen maar wind. Het vervluchtigt en verdwijnt en glipt je door de vingers. Zelfs jullie ontkomen daar niet aan, als het leven te toelacht en je allerlei idealen hebt.
Je jeugd is snel voorbij, staat in 11: 10. Voor je het weet ben je oud en ook als
je nog bent is dat geen garantie voor gezondheid en succes en een goed leven.
‘Ook zag ik’. Het scherpe oog van de bijbelse wijsheid observeert ook de maatschappij. Spiedt rond op de werk¬vloer. Kijkt achter de deur van de directie en de raad van commissa¬rissen. Luistert telefoongesprekken af en luistert mee naar de borrelpraat.Loopt rond op het schoolplein. Ziet je in de klas. Is waar gesport wordt.
Nou, en wat is daar dan te horen en te zien? In elk geval een heleboel drukte en bedrijvigheid. Je komt een heleboel mensen tegen die keihard werken. Die hun best doen. Die er voor gaan en er tegen aan gaan. Je ontmoet mensen die heel wat overuren maken en nog werk naar huis mee nemen ook, overal bereikbaar zijn en
nog op vakantie de laptop mee hebben en de mails van de dag moeten checken.
Je komt bij bedrijven die stormachtig groeien en veel winst maken, en ook bij zaken die vechten om te overleven, bij winkels die dichtgaan en mensen die ontslag krijgen.
Je hoort van bijscholing en omscholing, van congressen en trainingen, van
Allemaal erop gericht bij te blijven en mee te kunnen en hogerop te komen. Allemaal druk druk druk, en steeds weer afschuwelijke haast. Zelfs kinderen hebben het op hun manier al druk: zwemles en voetbaltraining, het zoveelste feestje, en zo laat de t.v…hoe ouder hoe meer huiswerk, sport, muziek, en dat allemaal flitsend en vluchtig en hard, en je moet vooral kunnen meeko¬men en kunnen meepraten en meedoen.
dia 7 en wat wordt de volgende vakantie….?
Maar nou eens even pas op de plaats. Even tot jezelf komen. Even uit dat geluid.
De Prediker leert verder kijken en dieper doorvragen. Wijsheid die van boven komt stoot door tot de diepste lagen van mens en sa¬menleving. Gaat terug tot daar waar de wagen uit de rails is gaan lopen. Dat is eigenlijk al vlak na het begin van de rit. De Bijbel noemt dat ‘zonde’. Dat de mens zichzelf maakte tot het middelpunt van alles. Dat alles draait om de strijd voor het bestaan. Vandaar die onderdrukking die Prediker zag: het overleven van de sterken ten koste van de zwakken. Altijd al is de wereld hard en kil. Gunt de ene mens de ander eigenlijk het licht in de ogen niet. Dring ik met de ellebogen die ander achter uit. Is de een zijn dood de ander zijn brood. Ben ik bang dat wie van buiten komen mijn baan krijgt of eerder dan ik in aanmerking kom voor een huis. Wil ik liefst het land op slot want stel je voor dat
we de welvaart met meer moeten delen en ik dus een stapje terug moet doen…
Kijk ik met angstogen rond naar wie misschien meer of het beter heeft dan ik….en moet er nog een tandje bij om die collega te overtroeven en me onmisbaar te maken bij misschien de volgende ontslagronde…en krijg ik straks nog wel mijn pensioen…?
dia 8
Die nuchtere Prediker toch! Ziet hij het niet al te zwart en is hij niet veel te scherp:
“Ik heb al het gezwoeg gezien, en vastgesteld dat alles wat een mens bereikt het resultaat is van zijn afgunst op een ander”. Anders gezegd: “Ik zag dat de mensen hard werken en hun uiterste beste doen. Want ze willen niet dat anderen het beter hebben dan zij”. (BGT). Inderdaad, er is niets nieuws onder de zon. Of wel soms?
Toch, gaat dat niet te ver? Moet je dan niet je best doen op school? Je talenten gebruiken? Je kunt toch niet met je armen over elkaar gaan zitten? Dat zegt de Prediker zelf, in vs.5: “een dwaas zit met zijn handen in de schoot, en maakt zichzelf kapot”. Ja, en ook nog zijn gezin en zijn personeel. Je blijft nergens. Bij zaken doen hoort toch een gezonde concurrentie? Je moet toch zien dat je in de race blijft: als land, als bedrijf, binnen het bedrijf?Je hoeft toch niet uit de wereld gaan, of aan de kant te staan? Je moet toch aan je carrière denken, en zorgen voor je toekomst?
Gemeente, een wijsheidsboek als Prediker is, komt niet met een goedkope veroordeling of met simpele oplossingen.Roept ook maar niet dat we allemaal aan ‘onthaasting’ moeten doen: korter werken,meer vrije tijd, carrière-onderbreking, fiet¬sen. Je kunt ook in je vrije tijd en op weg naar de zoveelste vakantie je opgejaagd voelen en gestresst zijn om wat allemaal moet,en waar je niet aan toekomt,en wat van je wordt ver-wacht. Het zijn allemaal lapmiddelen, als het van binnen niet veran¬dert. Als we niet door hebben wat er diep in ons aan schort.
De Heer wil met zijn wijsheid vooral laten zien hoe de wereld en ons leven in die wereld in elkaar zitten. Wat er in werkelijkheid speelt. Het is nou juist het trieste dat het zo toegaat en dat je er niet zomaar uit kunt stappen, zelfs al zou je het willen. Het is in feite één grote wedstrijd, om de beste te zijn, de mooiste, de jongste,de sterkste. Keihard is die wedstrijd: wie zwak is en oud en ziek die legt het loodje.
Zo gaat het in het bedrijfsleven en net zo goed tussen mede¬werkers onderling. Zo gaat het vaak al op school: wie minder goed mee kan, wie anders is, minder goed gebekt, en met net de verkeerde kleren aan, die wordt het mikpunt. Wordt gepest.
En dan moeten daar weer programma’s voor ontwikkeld worden, en hulpverleners
op worden gezet, en tv programma’s voor worden uitgezonden…
Steeds weer komt het aan het licht dat het eigenbelang de doorslag geeft. Wat zomaar leidt tot een jacht om vooraan te komen, jezelf onmisbaar te maken of populair te zijn. En doe je het niet, dan zijn er voor jou tien anderen. Dan val je uit de boot en tel je niet mee. Kun je het verder wel vergeten.
dia 9
Ik zei eerder even dat de bijbel laat zien dat de trein al heel gauw uit het spoor is gelopen. De wereld die God zo goed geschapen heeft is door de zonde van ons mensen zo geworden als ze er vandaag aan de dag uitziet. Er al uitzag toen die Prediker rondkeek in de wereld van zijn dagen. We hebben samen schuld aan die onrust en die onvrede waar we met elkaar zo’n last van hebben en waar we allemaal aan meedoen. De grond zal vervloekt zijn, zei God toen in het begin: dia 10
zwoe¬gen moet je om ervan te kunnen eten, je leven lang. Dorens en distels zul je steeds weer tegenko¬men. Zoals de stekels van jacht en stress.
Daar helpt onthaasting – wat dat ook maar is en hoe dat ook zou moeten – niet echt tegen. Daar is bekering voor nodig. Een radikaal andere mentaliteit van liefde tot God en de naaste. Door Christus in wie mijn werken niet ijdel is, maar zinvol.
dia 11 2. Ontspannen werken voor God.
Het zou een verkeerde conclusie zijn dat werken een noodza¬kelijk kwaad is.Dat we maar met onze handen over elkaar moeten zitten en maar niets meer op poten moeten zetten. Wie dat zou doen, wordt door de Prediker ronduit een dwaas genoemd. Zeker toen kwam je dan niet ver. Wie zo leeft, eet zijn eigen vlees, staat er letterlijk. Maakt zichzelf kapot en zijn gezin erbij. Je vergooit je leven. Vaak zie je dat heel letterlijk: dat een leven zonder structuur, zonder zinvolle bezigheid – wat niet perse betaalde beroepsarbeid hoeft te zijn – leidt tot schade van iemands lichamelijke en geestelijke gezondheid. Het kan de oorzaak zijn van verslaving aan alcohol of drugs, vandalisme, crimineel gedrag, en in extreme gevallen zelfs tot zelfmoord.
Bovenal: je leven levert niets op voor God en voor de naaste.
In een wereld die door de zonde gebroken en geschonden is, blijft de opdracht Gods aarde te bebouwen en te bewaren, over¬eind staan. Gelukkig maar! Dat is niet: iedereen moet een betaalde baan hebben. Dan kan niet eens – denk aan kinderen en moeders met kleine kinderen, aan gepensioneerden en arbeidsongeschikten, aan werklozen-buiten-hun-schuld en aan zieken. Het hoeft ook niet altijd. Er zijn nog zoveel andere taken in de kerk en in de maatschappij die nodig en nuttig zijn. Het hoort juist tot dat elkaar opjagen dat je alleen zou meetellen als je een goed betaalde baan hebt, en dat als je ‘maar’ huisvrouw bent of veel vrijwilligerswerk doet, je toch eigenlijk niet serieus genomen wordt. De Heer doet dat ¬wel!
dia 12
Wat is het belangrijk: kinderen opvoe¬den en opvangen, omkijken naar wie hulp nodig heeft- denk aan vluchtelingenopvang, aan de voedesbanken, aan Present,
aan met elkaar meeleven en voor elkaar zorgen in de kerk! Wat fijn als je niet met de armen over elkaar blijft zitten, maar je gaven inzet waar dat maar kan. Wat is vader en moeder zijn met tijd en aandacht voor de kinderen belangrijk! Wat kunnen gepensio-neerden veel betekenen. Wat fijn als iemand die arbeidsonge¬schikt is geworden – wat een naar woord eigenlijk! – zich op een zinvolle manier kan inzetten. Bij de Heer is niemand echt werkloos. Kun je zelfs als zieke of oudere nog veel: bidden b.v.! Hoe ons leven ook is, we mogen zinvol bezig zijn tot Gods eer.
Kijk, daar hebt u meteen waar het om zal draaien als je als mens van God leeft en werkt. Dan wordt je niet opgejaagd en voortgejaagd door eigenbelang en wedijver en jaloersheid. Als dat is zo is, ben ik met al mij drukte net zo dwaas als die luilak. Dan beteken ik niets voor de Heer. Dan ben ik als het gaat om zijn dienst een nietsnut en een leegloper, hoe druk ik me ook maak en hoe hard ik ook draaf. Als ik wel alle tijd heb voor mezelf, m’n carrière, m’n hobbies, maar geen tijd heb voor God en mensen om me heen. dia 13 Of dat wel probeer maar het toch er lastig vindt het ook te doen.
De Prediker zegt verderop in zijn boek: “Doe wat je hand te doen vindt. Doe dat met volle inzet” (9:11). En: “Zaai van de morgen tot de avond. Laat je hand niet rusten, want je weet niet of het zaad de ene of de andere, of elke keer ontkiemen zal” (11:6). De Heerheeft niet het werk vervloekt, ook al moet het gebeuren op een werkplek en onder omstandigheden waar de vloek door de zonde vaak verwoestend werkt. We mogen de Heer bidden om zijn hulp en zijn zegen voor ons werk. We mogen Hem ook danken voor het werk dat we door zijn genade mochten doen. We vragen of Hij dat werk zinvol wil laten zijn, voor God en voor de mensen om ons heen. Ook of Hij alle beschadiging door de zonde eruit weg wil doen. Zodat het goed is en bruikbaar.
We moeten oppassen dat ook werken in dienst van God weer niet ontaardt in krampachtige drukte en uitsloverij. Ik las in een artikel het interessante gegeven dat het leven volgens de klok begonnen is in de kloosters. Men ging ervan uit dat de tijd van God is en daarom elke minuut benut dient te worden om te werken tot meerdere glorie van God. De monniken werden dag in dag uit via een strak tijdsschema opgejaagd om hun ziele¬heil te verdienen. Later nam de fabrieksfluit de functie van de kloosterklok over. Tijd is geld, was het nieuwe motto. En hoe hebben christenen niet gezucht onder de druk van God die je altijd ziet en wil dat je er uithaalt wat erin zit?
Het lijkt een dooddoener als de Prediker ons zijn recept aanreikt: “beter is één hand gevuld met rust dan beide vuisten vol gezwoeg en najagen van wind”. Let wel: dan is rust hier niet: vrije tijd.Prediker houdt geen pleidooi voor een vijfdaagse of vierdaagse werkweek, voor meer vakantie of regelmatige verlofdagen. Daar is allemaal best wat voor te zeggen, en het kan meehelpen om overspanning en stress te voorkomen, maar het zijn als het erop aan komt maar doekjes voor het bloeden.
Het gaat de Prediker om de houding tegenover je werk en in je vrije tijd. Het gaat hem om ons hart. Om rust niet maar van het werk, maar rust onder het werk. Om rust in God. Het woord dat wordt gebruikt, is zoiets als: kalmte, rust van binnen. dia 14
En dat tegenover dat gezwoeg en gejaag dat heel wat lijkt maar uiteindelijk niks blijvends en waardevols oplevert. Je ziet het voor je:een klein beetje rust op de vlakke hand. Teken van ontspanning. Tegenover alle twee de handen tot een vuist gebald, om wat erin zit maar niet kwijt te raken. Het beeld van een gespannen en gejaagd leven. Terwijl juist dat najagen van wind is. Je loopt je de benen uit je lijf en je probeert te pakken, maar je grijpt er steeds weer naast.
Gemeente, het is God die de broodnodige rust ons wil geven.
Als je geloven mag dat je een Vader in de hemel hebt die dag in dag uit voor je zorgt. Als je weet van Jezus Christus die voor ons een leven heeft verdiend dat niet meer stuk kan. Die zegt: kom maar bij Mij, met je stress en je haast,je vermoeid¬heid en je gevoel van altijd te kort schie¬ten, en Ik geef je echte rust. Ik verlos je ook van je zelf¬zucht en je jaloers¬heid. Nou, die onthaas¬ting ontspant! Je hoeft niet meer zo¬ nodig, want het is al voor je gedaan. Je mag nu uit Gods hand leven en echt genieten. En meer ontspannen je werk doen.
dia 15
Vanzelf gaat dat niet. Wij komen vaak niet verder dan een begin van de rust die God wil geven – nog maar een handjevol. De rest komt later: de eeuwige rust, waar we als het goed is in ons leven hier en nu al iets van mogen ervaren. Ik houd mijn handen op naar Vader en steek ze dan uit de mouwen en uit naar mijn naaste.
Wat een rust!
amen
liturgie bidstond voor gewas en arbeid – 9 maart 2016
welkom
zingen: Ps. 62: 1,3 GK
we worden stil voor God
votum en groet
zingen: NLB 154b: 1a, 2v, 3m, 6v, 7m, 8a, 10 (=melodie Psalm 136)
1. allen:
Heel de schepping, prijs de Heer!
Al zijn werken, geef Hem eer!
En gij, engelen in koor,
zingt uw gloria ons voor.
2. vrouwen:
Zegen Hem, gij zon en maan,
sterren in uw vaste baan,
laat uw licht in volle schijn
voor de Heer een loflied zijn.
3. mannen:
Alle wind en alle weer,
alles wat er gaat tekeer,
angstaanjagend in uw kracht,
wees de weerklank van Gods macht.
6. vrouwen:
Alles wat op aarde groeit,
wat ontkiemt en wat er bloeit,
wees een kleurig lofgedicht
voor zijn vriend’lijk aangezicht.
7. mannen:
Vogels, vissen, wild en vee,
dieren hoog en laag, doe mee,
ieder met uw eigen stem,
in het feestconcert voor Hem.
8. allen:
En gij mensen, allen saam,
zegent nu de hoge Naam,
voegt u in het grote koor
van zijn volk de eeuwen door.
10. allen:
Al wat leeft, wees welgemoed,
loof de Heer, want Hij is goed.
Zegent Hem dan, hier en nu,
want zijn goedheid zegent u
gebed
Schriftlezing: Prediker 3:14 – 4:6
zingen: Ps. 39: 3,4,5 GK
verkondiging: Prediker 4: 4-6
zingen: Ps. 127: 1,2
dankzegging en voorbeden
collecte
slotzang: Gz. 448: 1-4 LB
zegen
amen: Gz. 456: 3 LB