Gemeente van onze Heer, geliefd bij God de Vader, plek waar de Geest wil wonen,
dia 1
2016 wordt een schrikkeljaar, met een dag extra – 29 februari – zodat wie op die dag zijn geboren, op de dag zelf hun verjaardag kunnen vieren – strikt genomen heeft
zo iemand heel wat minder verjaardagen dan als op een andere dag geboren bent.
Nou is er een schrikkeljaar niet zo heel bijzonder, dat komt elke vier jaar voor.
Veel meer bijzonder was zo’n jaar waarover we hebben gelezen: het ‘jubeljaar’.
dia 2
In het oude Israël was elk vijftigste jaar zo’n jaar, en vijftig jaar is best een lange tijd.
De Israëlieten maakten dat hoogstens één keer in hun leven mee, of helemaal niet.
Het was ook best ingrijpend wat in zo’n jaar gebeurde, als men zich eraan hield.
Ik las: “Elke vijftig jaar hoorden zij het geluid van een trompet (jobel) dat hen opriep (jobil) een heilig jaar te vieren als een tijd van verzoening (jobal) voor iedereen. In die tijd moesten zij hun goede relatie met God, met hun naasten en met de schepping vernieuwen, in een geest van belangeloosheid. Dit bevorderde onder andere de vergeving van schulden, bijzondere hulp voor diegenen die in armoede vervallen waren, een verbetering van de relaties tussen personen en de bevrijding van slaven”.
Deze zinnen staan in verhaal van paus Franciscus voor jongeren waarin hij uitlegt
waarom in de RK kerk ‘een Heilig Jaar van Barmhartigheid’ is uitgeroepen, dat is begonnen op 8 december 2015 en wordt afgesloten op 20 november 2016. dia 3
Er zit ook een linkje naar dat OT jubeljaar als vijftigste jaar omdat het op 8 december 2014 vijftig jaar geleden was dat het belangrijke 2e Vaticaans Concilie gesloten werd.
Maar veel belangrijker is de inhoudelijke link naar dat Oudtestamentische jubeljaar,
want ook en misschien juist in onze tijd is het een heel centraal en actueel thema
dat niet alleen de rooms-katholieke kerk aangaat maar alle kerken en christenen:
Gods barmhartigheid voor een wereld in nood, voor mensen die heen helper hebben en geen toekomst voor zichzelf zien, en daar horen we eerlijk gezegd allemaal bij,
Terecht is daarom ook uit protestantse en gereformeerde kring met instemming
gereageerd op dat jaarthema dat de paus heeft afgekondigd voor het jaar 2016
als Jaar van Barmhartigheid: Barmhartig als de Vader
dia 4
Dat gaat ook terug op wat we in Luc. 4 lazen over Jezus die in de synagoge van
Nazaret voorlas uit Jesaja 61 en wat daar aangekondigd werd over de beloofde
messias en redder toepaste op zichzelf: “Wat ik jullie net voorgelezen heb, is vandaag werkelijkheid geworden”, en dat was dit: “Om aan armen het goede nieuws te brengen heeft Hij mij gezonden, om aan gevangenen vrijlating bekend te maken
en aan blinden herstel van hun zicht, om onderdrukten hun vrijheid te geven, om
een genadejaar van de Heer uit te roepen”. Wat het oude jubeljaar om de vijftig jaar
aan bevrijding en een nieuw begin bracht, wordt door Jezus echt werkelijkheid.
Wat dat betreft slaat de BGT de spijker op de kop: “Er begint een nieuwe tijd”.
De Bijbel is er vol van, het is als een rode draad door OT en NT: dat God een
barmhartig God is, vol medelijden met wie lijden, geduldig, en vergevingsgezind.
Het staat al in Exodus 34 waar God zichzelf zo bekend maakt aan Mozes als
” een God die liefdevol is en genadig, geduldig, trouw en waarachtig, die duizenden geslachten zijn liefde bewijst, die schuld, misdaad en zonde vergeeft, maar niet alles
ongestraft laat” – dat laatste laat zien dat Gods barmhartigheid geen slapheid en lievigheid is maar samen gaat met het doen van recht en het straffen van onrecht.
Het trof mij dat juist paus Franciscus die barmhartigheid als speerpunt kiest voor
het beleid van de kerk, tegelijk allerlei misstanden in eigen huis benoemt en wil aanpakken, zoals vorig jaar in zijn kersttoespraak waarin hij 15 ziekten aanwijst
waaraan volgens hem de curie in Rome leidt, waaronder. mentale en spirituele
verstening, niet willen samenwerken, verwaandheid en rivaliteit, geklets, geroddel,
onverschilligheid, begrafenisgezichten, besloten kringen, winstzucht, pronkzucht.
Het is nogal wat – zou het alleen voorkomen in Rome, en onder rooms-katholieken?
Dit jaar kwam de paus met wat hij noemt een antibiotica-kuur voor de curie, in de vorm van 24 deugden – de beginletters van elk tweetal vormen in het Latijn de
beginletters van het woord misericordia=barmhartigheid – weer dat jaarthema.
Het maakt dat jaar van de barmhartigheid heel concreet: missionair en pastoraal
zijn, geschikt en scherpzinnig zijn, spiritueel en menselijk zijn, voorbeeldig en trouw zijn, rationeel en vriendelijk zijn, onschadelijk en vastbesloten zijn, barmhartig zijn en de waarheid hoog achten, eerlijk en volwassen zijn, respectvol en bescheiden zijn,
overvloedig en aandachtig zijn,dapper en beschikbaar zijn,betrouwbaar en sober zijn.
Het zijn allemaal Bijbelse deugden, en onze Heer Jezus geeft ons het voorbeeld.
Want wat barmhartigheid is horen we en zien we als Jezus onrecht benoemt, dubbelheid aan de kaak stelt, Gods oordeel aankondigt en tegelijk en vooral in eigen persoon belichaamt hoever God zijn Vader gaat in zijn liefde voor zondige en schuldige mensen: Hij geeft zijn eigen Zoon en straft Hem voor wat wij verkeerd deden en nalieten, en geeft ons zijn Geest om ons om te vormen en ons te
leren barmhartig te zijn, geduldig, liefdevol, en bereid om elkaar te vergeven.
Daarom kon Psalm 103 ons al voorzingen: “Hij is een God van liefde en genade,
barmhartigheid en goedheid zijn de daden van Hem die niet vooraltijd met ons
twist, die ons niet doet naar alles wat wij deden, maar onze schuld heeft uitgewist”.
Daarin zien we lang van te voren al trekken van het offer dat Christus bracht.
En de kerk die Christus verkondigt, heeft daarom inderdaad als roeping, zoals paus Franciscus onder woorden bracht dia 5 “allen binnen te leiden in het grote mysterie van de barmhartigheid van God door het gelaat van Christus te aanschouwen”.
Want “wie Hem ziet, ziet de Vader. Jezus van Nazareth openbaart met zijn woord,
met zijn gebaren en met heel zijn persoon de barmhartigheid van God”.
In de katholieke kerk worden daarvoor symbolen gebruikt, zoals het eerst in Rome
en daarna overal ter wereld openen van ‘heilige deuren’ – als verwijzing naar Jezus die zichzelf de deur naar God noemt: wie door die deur gaat – wie in Jezus gelooft en Hem echt wil volgen, die ervaart de genade en de liefde en de vergeving van God..
Dat heeft de Heer Jezus tijdens zijn leven en werken op aarde niet alleen verteld
maar ook laten zien toen Hij mensen hun zonden vergaf en ook helend en reddend
ingreep als tekenen van de nieuwe wereld van God: het jaar van zijn barmhartigheid.
Een mooi voorbeeld van God die barmhartig is en graag vergeeft, is de gelijkenis van de verloren zoon die alles verknoeid had maar als hij met hangende pootjes thuiskomt, met open armen wordt ontvangen: dia 6 “mijn zoon was dood, maar nu leeft hij weer. Ik was hem kwijt, maar ik heb hem weer gevonden”. Welkom thuis!
En Paulus schrijft over de liefde van God in Christus: “Christus is voor ons gestorven
toen we nog leefden als slechte mensen. Dat is het bewijs dat God van ons houdt!”.
Kijk, en als dat diep tot ons doorgedrongen is, als we die liefde van God ons eigen gemaakt hebben, als we daar iets van geproefd hebben, gaat ons raken en wordt tegelijk heel confronterend wat Jezus tegen zijn volgelingen toen maar ook tegen ons en ieder die het leest, zegt: “Wees barmhartig zoals jullie Vader barmhartig is”
Daarmee legt onze Heer de lat hoog: wie zich kind van deze God mag weten en wil
noemen, zal toch op zijn hemelse Vader willen lijken, en zo herkend willen worden?
Ook in de bergrede zoals die in Matteüs staat, wordt de lat hoog gelegd: “Wees
volmaakt, zoals jullie hemelse Vader volmaakt is” (5:48), en dan gaat het over
dezelfde dingen als we lazen bij Lucas: niet alleen van mensen houden die bij je
horen en goed voor je zijn maar ook van mensen die je niet liggen, zelfs zich als vijanden gedragen, goed doen zonder iets terug te verwachten – denk vandaag ook maar aan vluchtelingen en asielzoekers – ook als daar misschien verkeerd willenden tussen zitten, bid voor wie je haten (ook voor jidhadisten en terroristen), zoals God
je Vader- zegt Jezus – ook goed is voor wie ondankbaar en kwaadwillig is……ja
en bedenk er maar bij dat jezelf ook best vaak ondankbaar bent en verkeerde
dingen denkt en doet, en dat je bent aangewezen op Gods barmhartigheid, op
zijn vergeving en op zijn geduld – 2016 is ook voor ons een ‘jaar van genade’.
Gelukkig dat de deur van God elke dag voor ons openstaat – lees wat in Heb. 4
staat over Jezus die de deur naar Gods heilige troon is binnengegaan voor ons
en nu voor ons de deur is naar die troon: “Laten we dus zonder schroom naderen
tot de troon van de Genadige, waar we telkens als we hulp nodig hebben barmhartigheid en genade vinden” (Heb. 4: 16). We zijn toch Gods kinderen,
die een warm plekje hebben in Vaders hart – zonder dat we dat verdiend hebben.
Denk maar weer aan die weggelopen en weer thuis gekomen zoon die dat besefte:
“ik heb gezondigd tegen de hemel en tegen U, ik ben het niet meer waard uw
zoon genoemd te worden” – en hij had gelijk, maar toch: welkom thuis, mijn kind!
Elke dag staat de deur van Vader voor ons open – dat is Gods barmhartigheid.
En als ik echt kind van die Vader bent, staat mijn deur toch open voor die ander die
God op mijn weg door het leven mij laat tegenkomen, of aan onze zorgen als zijn
kinderen, zijn mensen, laat tegenkomen: in onze straat, ons dorp, ons land?
Of hebben we last van wat ik in de krant tegenkwam in een gedicht. “er zijn veel
deuren van barmhartigheid maar wij zijn vaak de sleutels kwijt of we gooien die hard in het slot” – vandaar het gebed, later in hetzelfde gedicht: “Geef ons bij elke dichte
deur vanbinnen een lied voor eerst maar eens de dag die voor ons ligt en voor gewoon maar deze tafel, de ze straat, deze buurt”. Een liedje van barmhartigheid.
Nog een uitspraak van de paus die te denken geeft: “waarom zouden we alle Heilige deuren van alle basilieken ter wereld openen als ons eigen hart gesloten blijft om lief te hebben, als onze handen niet kunnen geven, als onze huizen niet kunnen ontvangen en onze kerken niet kunnen opnemen en accepteren”.
De Bijbel zelf geeft ontelbaar veel concrete handreikingen, b.v. door wat in een
eeuwenlange traditie de zeven werken van barmhartigheid worden genoemd.
dia 7 Of beter: zes ervan komen uit de Bijbel, uit wat Jezus leert in Matteüs 25:
de hongerigen te eten geven, wie dorst hebben te drinken geven, wie geen kleren
heeft kleren geven, vreemdelingen bed, bad en brood geven, zieken verzorgen en gevangenen bezoeken – doden begraven is door een latere paus aan toegevoegd.
dia 8
Verder kun je uit de Bijbel ook meer ‘geestelijke’ werken van bamrhartigheid afleiden:
de zondaars vermanen, de onwetenden onderwijzen , de bedroefden troosten, in moeilijkheden goede raad geven, het onrecht geduldig lijden ,beledigingen vergeven
voor de ander bidden. Wat zou ons leven, ook het samenleven binnen de kerk – en in de Nederlandse en wereld-samenleving veranderen als dat veel meer zou gaan gebeuren: vergeving vragen aan elkaar, en vergeving schenken aan elkaar.
dia 9
Wat zou het mooi als alle kerken zo van 2016 een jaar van barmhartigheid zouden
maken, ik weet zeker dat het voor veel mensen en veel jaren erna veel zegen zou
zijn – laten we erom bidden, en eraan werken, ieder persoonlijk en allemaal samen.
Wat zou de kerk aan kracht winnen als dat van ons zou afstralen en we dat zouden voorleven aan de wereld van 2016: barmhartig zijn zoals onze Vader barmhartig is.
Ik wil afsluiten van een gebed, het is van de Poolse heilig verklaarde Faustina:
dia 10
“Help mij, O Heer,
• …dat mijn ogen barmhartig mogen zijn, zodat ik nooit achterdochtig zal zijn of zal oordelen naar uiterlijkheden, maar steeds zal zoeken naar wat mooi is in de ziel van mijn naasten en hen tot hulp zal zijn;
• …dat mijn oren barmhartig mogen zijn, zodat ik aandacht zal hebben voor de behoeften van mijn naasten, en niet onverschillig voor hun pijn en klachten;
• …dat mijn tong barmhartig mag zijn, zodat ik nooit kwaad zal spreken over anderen, maar woorden van troost en vergeving voor ieder zal hebben;
• …dat mijn handen barmhartig mogen zijn en vol goede daden;
• …dat mijn voeten barmhartig mogen zijn, zodat ik mij zal haasten mijn naaste te helpen, ondanks mijn eigen vermoeidheid;
• …dat mijn hart barmhartig mag zijn, zodat ik zelf zal delen in al het lijden van mijn naaste”
Geve onze goede God ons, en heel zijn kerk en wereld een jaar van barmhartigheid.
amen
liturgie morgendienst
votum en groet
zingen: Ps. 103: 1,5
wet van de HEER uit Lev. 19
zingen: Ps. 103: 3,4
gebed
Schriftlezing: Lev. 25: 1-13
zingen: Ps. 146: 5,7
Schriftlezing: Lucas 4: 14-21 en 6: 27-38
zingen: Ps. 146: 6,8
verkondiging: Luc. 6: 36 ‘Barmhartig als de Vader’
zingen: Zingend Geloven 2-92 – mel. Ps. 92
1 .God laat ons volop leven,
wij komen aan het licht,
Hij heelt wat heilloos is,
Hij is een God van vrede.
Wij mogen vrolijk vieren
een onbedreigd bestaan,
God heeft teniet gedaan
de afstand die wij schiepen.
2. God roept ons tot de orde
van zijn barmhartigheid,
wie eenmaal is bevrijd
zal vredestichter worden.
Geraakt door Gods genade
doet hij gerechtigheid,
wetend dat wereldwijd
het goede wint van ’t kwade
gebed
collecte – luisterlied Een Bergrede (M.Buwalda)
zingen: Lied 284: 1,2,3 ‘O lieve Heer, geef vrede
zegen
amen: NLB 425 ‘Vervuld van uw zegen’
liturgie middagdienst
votum en groet
zingen: Ps. 103: 1,3,5
gebed
Schriftlezing: Lev. 25: 1-13
zingen: Ps. 146: 5,7
Schriftlezing: Lucas 4: 14-21 en 6: 27-38
zingen: Ps. 146: 6,8
verkondiging: Luc. 6: 36 ‘Barmhartig als de Vader’
zingen: Lied 284: 1,2,3
geloofsbelijdenis
zingen: Gz. 144: 7
gebed
collecte
zingen: Gz. 147: 1 allen, 2 mannen, 3 vrouwen, 4 allen / refrein: allen
zegen