liturgie morgendienst zondag 26 oktober 2014
votum en groet
zingen: Ps. 147: 1,4
wet van God
zingen: Ps. 35: 1,13
gebed
Schriftlezing: Matt. 4: 23- 5:16
zingen: Gz. 38 (1-4)
verkondiging: Matt. 5: 3 ‘Van harte gefeliciteerd!’
zingen: Lied 21: 3,5,7
gebed
collecte
zingen: Ps. 84: 3,6
zegen
—————————————————————————————————————————-
Gemeente van onze Heer Jezus Christus, als het goed is allemaal leerlingen van meester Jezus,
dia 1
Van harte gefeliciteerd!
Dat zijn we gewend te zeggen bij allerlei gelegenheden: een verjaardag, als mensen een kind gekregen hebben, zoveel jaar getrouwd zijn, bij slagen voor een examen: gefeliciteerd!
Je zegt het niet natuurlijk bij teleurstellingen, of ziekte, of tegen de familie op een begrafenis. Soms vergist iemand zich lelijk en zegt ‘gefeliciteerd’ als hij bedoelt: ‘gecondoleerd’ – pijnlijk!
Feliciteren doe je met wat goed is en mooi, als je samen met mensen ergens blij over bent.
Van harte gefeliciteerd! Eigenlijk is dat wat de Heer Jezus als eerste zegt in de toespraak die we de bergrede noemen. Maar het klinkt heel anders dan zoals wij elkaar feliciteren met iets dat we te vieren hebben. dia 2 Hier worden mensen gefeliciteerd die arm zijn, die verdriet hebben, die onrecht lijden en om hulp schreeuwen, die worden vervolgd om wie ze zijn en om wat ze geloven – en dan, als klap op de vuurpijl, worden de mensen om Jezus heen persoonlijk ermee gefeliciteerd : “Gelukkig zijn jullie …wanneer ze je omwille van mij uitschelden, vervolgen en van allerlei kwaad betichten. Verheug je en juich”. Om het met de BGT te zeggen: “Als dat gebeurt, moet je blij zijn en vrolijk”.
Wat de Heer zegt en bedoelt, heeft dus een andere lading en bedoeling dan als wij feliciteren. Wij wensen geluk wie succes hebben, wie het voor de wind gaat, gezond is, sterk, en in tel. Iemand schrijft: “Niemand zou mensen die vreselijke dingen meemaken gelukkig prijzen. Maar in deze serie uitspraken worden de zaken op de kop gezet. Niet wie op het eerste gezicht gelukkig lijkt, is werkelijk gelukkig. Maar juist mensen van wie je in eerste instantie denkt ‘die zijn er slecht aan toe’. Dat kan omdat deze uitspraken uitgaan van de waarden van Gods nieuwe wereld. Om het ‘echte geluk’ te zien moet men verder kijken dan het alledaagse leven en de waarden van deze wereld”. Zeg maar: bij Jezus kom je in een andere wereld; Jezus zet de ons bekende wereld op de kop.
Dat klopt ook wel want wat Jezus aan het doen was, lezen we vlak voor die zaligsprekingen. Al in 4: 23: “Hij verkondigde het goede nieuws van het koninkrijk” = het hemelse rijk van God. Om het te zeggen met de BGT: “Hij vertelde het goede nieuws over Gods nieuwe wereld”.
Ja, en Jezus demonstreerde ook hoe het er in die nieuwe wereld aan toe gaat, hoe het is als alles voorgoed nieuw wordt: “Hij maakte alle mensen beter die ziek waren of pijn hadden”. dia 3
Geen wonder dat de mensen massaal achter Hem aan kwamen, dat ze hun zieke en hun gehandicapte familieleden en vrienden meenamen, en dat het nieuws over alles wat Jezus zei en deed als een lopend vuurtje het hele land doorging: zorg dat je er bij bent, bij die Jezus! Dat is ook wel een felicitatie waard: van harte gefeliciteerd als je deze Jezus mag leren kennen, als ze van Hem genezing verwacht, als je al iets mag ervaren van die nieuwe wereld.
Precies op dat moment gaat Jezus er eens goed voor zitten en neemt Hij er de tijd voor om- zo begint de vertelling over die toespraak op de berg – “uitleg te geven over de nieuwe wereld “.
Dat was – staat er bij – met het oog op al die mensen die achter Hem aan kwamen: “toen Hij de mensenmassa zag, ging Hij de berg op. Daar ging Hij zitten met zijn leerlingen om zich heen”.
En dan lijkt het een terugtrekken in kleine kring: “Jezus begon zijn leerlingen uitleg te geven.” dia 4 Toch is de bedoeling niet dat wat Jezus gaat zeggen alleen bestemd is voor de ingewijden, voor de kleine kring van de uitgekozen discipelen – alle mensen en ook wij eeuwen later mogen meeluisteren, worden aangesproken, en worden gefeliciteerd: de bedoeling is dat zij toen en ook wij vandaag leerling van Jezus zijn, om zo de weg te vinden, achter Jezus aan, naar het echte geluk.
Geluk dat dieper gaat en langer meegaat dan als je weer een paar gezonde ogen of benen hebt. Geluk dat je ook kan ervaren als je ziek blijft of gehandicapt, als je verdriet of pijn te dragen krijgt. Daarom is de vertaling van de BGT precies de spijker op de kop: “het echte geluk is voor…..” en dan komt er zou je kunnen zeggen een profielschets van de echte leerling, van de echte christen.
Natuurlijk is de bedoeling niet van Jezus dat het fijn is als je verdriet hebt, dat je moet verlangen naar lijden en vervolging, dat je niet blij mag zijn als het goed met je gaat, als je gezond bent…..
Alleen maar: als het niet meer is dan dat, blijft het aan de oppervlakte en is het broos en maar voor een tijd; en – schrijft een uitlegger – “in ieder mensenhart ligt heimwee naar een geluk dat verder weg ligt” – zeg maar: veel mensen voelen ergens en hopen ook dat er meer is, meer dan huisje-boompje-beestje – meer dan een goed betaalde baan, een mooi huis, geld, reizen.. en hoeveel mensen zijn er niet die alles hebben wat hun hart begeert en toch niet echt gelukkig zijn, zelfs diep ongelukkig, eenzaam, met de ene verbroken relatie na de andere, met onvrede in hun hart, niet tevreden met het leven dat ze leiden, en als ineens ziekte komt en de dood toeslaat, wat koop je dan voor al dat korte-termijn-succes en wat blijft er over van wat je hebt?
Andersom: wat heb je voor perspectief als het allemaal tegenzit en veel bij de handen afbreekt, als je voor een dubbeltje geboren nooit een kwartje wordt, als je altijd in de hoek lijkt te zitten waar de klappen vallen, of als je om hoe je denkt en wie je bent achtergesteld wordt, gepest, vervolgd zelfs – komt er dan nooit een tijd dat de rollen worden omgedraaid, dat onrecht echt bestraft wordt en de dingen worden rechtgezet, dat tranen gedroogd en honger gestild wordt?
Kijk, en dan komt het allemaal ineens heel dichtbij, die felicitatie en dat er echt geluk bestaat. We leren van Jezus dat er een andere werkelijkheid is, dat God zorgt voor een nieuwe wereld. In die gelukwensen wordt die nieuwe wereld, dat rijk waar God het voor het zeggen heeft, in het tweede deel van de spreuk uitgetekend: daar zal God troosten wie treuren, wie er nu doorheen zitten of met gemis tobben of met pijn moeten leven, en ook wie verdriet hebben over zoveel dat in hun leven of in de wereld kapot is; daar wordt liefde echt beantwoord, en gaat een wereld open voor wie nu helemaal vastgelopen zijn; daar zal God belonen wie nu zich hebben ingezet voor anderen en die daar veel voor moesten opgeven; daar duurt eerlijk echt het langst – eeuwig zelfs; daar is lijden voorbij, daar worden tranen voorgoed gedroogd – dia 5 – en alles is voor altijd nieuw en goed.
Dat is de beslissende omkeer die God belooft en die Jezus komt bewerken op aarde – echt de wereld op de kop en zo een wereld die weer wordt zoals God bedoeld als Schepper en Heer.
Gemeente, en dat is niet alleen maar iets voor een verre toekomst: stil maar, wacht maar, alles wordt ooit een keer nieuw en weer goed – dat is wel zo, maar het begint hier en nu al. Sterker nog, als Jezus komt is het al begonnen met die nieuwe wereld, luister maar naar wat Hij allemaal zegt, de mensen toen en ons vandaag leert over die nieuwe wereld, en kijk naar wat Hij allemaal al laat zien en laat ervaren – en naar het voorbeeld dat Hij geeft.
Daarom is het te beperkt en te arm om die beloften van Jezus te verschuiven naar een verre toekomst: nu is het allemaal beroerd, gelukkig komt er een nieuwe aarde. Want nu al wil God belonen en laten ervaren dat het werkt als je het van Hem verwacht en daarom je nederig opstelt en uit bent op vrede, als je recht-door-zee bent en vriendelijk naar mensen om je heen.
Niet dat de hele wereld dan meteen verandert maar je wordt er zelf anders van en beter door, en kleine stapjes in de goede richting kunnen al zoveel verschil maken; zoals Jezus zelf gezegd heeft: “jullie kunnen de nieuwe wereld nu al binnengaan, als jullie de juiste keuze maken” (Luc.17:21- BGT) Dat is wat de bijbel bekering noemt: als dat goede nieuws mensen verandert, en ze nieuw maakt.
Nou, en daarover gaan die zaligsprekingen, die felicitaties ook, over hoe je nu al deel kan krijgen aan dat nieuwe leven, voor wie dat echte geluk dat Jezus mogelijk maakt, bestemd is, en hoe je leven eruit gaat zien als Jezus het voor het zeggen krijgt: geluk voor jezelf en ook voor anderen.
Terecht zijn die gelukwensen wegwijzers genoemd naar het leven met God in zijn nieuwe wereld. “Al deze omschrijvingen geven aan in welke richting wij nu moeten leven“, schrijft een uitlegger.
En dat niet als voorwaarden waaraan we moeten voldoen of prestaties die we moeten leveren, maar als uitstraling van een leven waarin Jezus je Heer en dus ook je voorbeeld is, waarin Gods liefde nu al je leven anders maakt en rijker, zelfs als je nog midden in de ellende zit, als je nog de druk ervaart van een omgeving waarin het anders toegaat, en je het heel moeilijk kan hebben.
Ja, want dat echte geluk waar het hierover gaat, kun je juist niet zelf pakken of veilig stellen. Je wordt niet gefeliciteerd omdat je het hebt gemaakt in je leven of omdat je vroom genoeg bent, maar juist als je het alleen niet redt en je dat beseft en erkent, als je jezelf kwetsbaar durft op te stellen, als je niet op je strepen staat maar jezelf klein maakt tegenover God en dan ook de minste wil zijn in de omgang met mensen om je heen: thuis, op het werk, in de kerk.
Dat is door heel het onderwijs van leermeester Jezus de rode draad en Hij gaat erin voorop: “Ik ben bij jullie gekomen als een dienaar” (Luc. 22: 27), en: “Ik ben jullie Heer en jullie meester, en toch heb ik jullie voeten gewassen. Daarom moeten jullie ook elkaars voeten wassen….Wat ik voor jullie gedaan heb, dat moeten jullie ook voor elkaar doen… Als je dat begrijpt en je daaraan houdt, zul je het echte geluk leren kennen” (Joh. 13). dia 6
Precies dat is de inzet in die eerste felicitatie, vroeger vertaald als: “zalig de armen van geest”. Wat niet slaat op mensen met weinig geld of met weinig verstand of met weinig geloof, maar op mensen die niet groot van zichzelf denken maar weten dat ze het zonder God niet redden. In de NBV is het vertaald met ‘nederig van hart’, de BGT heeft: “mensen die weten dat ze God nodig hebben”, en dat goed geschoten – letterlijk staat er een woord dat bedelaar betekent. dia 7 Jezus wil die mensen die achter Hem aan kwamen voor brood en om genezing duidelijk maken dat echt geluk alleen te krijgen is als je het niet zoekt bij jezelf of verwacht van mensen om je heen of van optimale omstandigheden om je heen, maar als je erom vraagt aan God, als je als een bedelaar je lege handen uitsteekt naar God zodat die kan geven wat je nodig hebt.
En dat bepaalt dan verder heel je houding: hoe je omgaat met tegenslag en verdriet: geduldig en vol vertrouwen; en hoe je omgaat met je naasten: vriendelijk, eerlijk, tegen onrecht en uit op vrede.
Want als je niet zelf je geluk hoeft te bevechten hoef je ook niet jezelf neer te zetten of voor je eigen positie te vechten, maar kun je het in Gods handen leggen en ook anderen geluk gunnen. Als je weet dat je alleen maar met lege handen bij God kunt komen, wordt je ook naar anderen toe nederig, bescheiden, bereid om de minste te zijn, in het besef dat heel je leven genade is.
Want het geheim van dat andere, goede leven, van die nieuwe wereld, is dat ik loskom van mezelf, bevrijd wordt van de stress van dit moet ik en dat wil ik en daar heb ik toch recht op -dat ik leer loslaten en van genade te leven – en dat ik juist zo weer mezelf mag zijn, van dwang gered, vrij.
Kijk, en langs die weg, vanuit die houding, begint die nieuwe wereld nu al werkelijkheid te worden. Ingekleurd in steeds dat tweede deel van die spreuk: voor hen – zulke mensen – is Gods nieuwe wereld, en dan ga je ervaren dat er troost is als je verdriet hebt, mag je tegen de vaak harde werkelijkheid in blijven hopen en blijven geloven dat niet de brutalen de halve wereld zullen hebben maar dat zachtmoedigen een hele, nieuwe wereld te winnen en te verwachten hebben, dat het niet voor niets is – al lijkt dat vaak wel zo -als je gaat voor recht en tegen onrecht, dat eerlijk zijn toch echt langer meegaat dan schijn en leugen, en dat je door vrede na te streven laat merken dat je echt kind van God bent en lijkt op Jezus…en dat mensen dat zelfs nu al gaan merken: die is echt anders…
Heel concreet kan het en gebeurt het: zout zijn dat smaak geeft en bederf weert, en een lichtje zijn in het duister zodat de mensen als ze bij u en jou en mij al iets zien van het goede leven, en ze – huns ondanks misschien en met veel mitsen en maren nog – de hemelse Vader eer geven.
dia 8
Dan blijven we niet dromen over een wereld die ooit komen zal, maar denken we samen na over hoe we nu al iets van dat rijk kunnen laten zien in ons eigen leven en samen als gemeente, en durven we stappen te zetten naar God toe en die ander toe, gaan we zoals Jezus het zei niet alleen maar praten over de Heer en zingen voor Hem, maar doen wat Hij wil en wat goed is.
Neem het mee als vraag voor het nagesprek en voor deze week: herken ik mezelf als ik die zaligsprekingen lees? Wat kan ik en wat doe ik met wat onze Heer ook ons leren wil? Genoeg stof om over na te denken en over door te praten, én mee bezig te blijven, ons leven lang.
amen
Gesprekspunten
* Is het voor u/jou moeilijk om de woorden van Jezus in de Bergrede op te volgen? B.v. om ‘nederig van hart’ te zijn?
* Is het een kwestie van bepaalde karaktereigenschappen hebben, bij het opvolgen van de Bergrede, of kun je die eigenschappen zoals zachtmoedigheid met vallen en opstaan ontwikkelen?
* Zijn er ook situaties denkbaar waarbij je niets kunt met de Bergrede? B.v. dat woorden te kort schieten, zoals bij grote rampen of als iemand verschrikkelijk benauwd is en niemand er raad mee weet?
* Zaken die voor het oog positief lijken kunnen minpunten worden en minpunten kunnen iets goeds opleveren. Herken je dat? Goed om dergelijke ervaringen te delen?
* Vaak lijkt eerlijkheid niet beloond te worden. Misschien wordt je zelfs ontslagen als je misstanden aan de kaak stelt. Hoe moet je daarmee omgaan in het licht van de Bergrede (zie b.v. 5: 8)