Gasten, zusters, broeders, u en jij, samen Gods gemeente,
Hoe maak je vrienden? En hoe blijf je – voor langer of voor het leven – vrienden / vriendinnen? Dan bedoel ik niet hoeveel vrienden je hebt op facebook of zo – maar echte vrienden.
Daar zit nog weer een andere vraag achter: wat is eigenlijk vriendsc hap, wie is echt een vriend(in)? Er is meer voor nodig dan af en toe uitgaan of een biertje drinken, meer dan samen in dezelfde klas zitten of collega’s zijn – al kan het een met het ander samengaan of kan het een uitgroeien tot meer.
De cabaretier Toon Hermans heeft het mooi onder woorden gebracht in zijn gedicht ‘Vriend’:
“je hebt iemand nodig/ stil en oprecht/ die als het erop aan komt /voor je bidt of voor je vecht; pas als je iemand hebt/ die met je lacht en met je grient/dan pas kun je zeggen: ‘k heb een vriend”.
Dat is echt meeleven met elkaar, emoties kunnen delen, leren begrijpen hoe de ander zich voelt en dat serieus nemen en erop inspelen, die ander belangrijk vinden en ruimte geven om zichzelf te zijn, en dat komt van twee kanten: niet alleen jouw verhaal vertellen maar ook benieuwd zijn naar de ander, en ook elkaars verwachtingen afstemmen; echte vriendschap is iets van wederzijds.
Heel bijbels is dat, ik denk aan Paulus in Rom 12: “Wees blij met wie zich verblijdt, heb verdriet met wie verdriet heeft”. Dan gaat dan over door het geloof verbonden zijn, als samen vrienden van Jezus, maar het geldt zeker ook van verbondenheid als vrienden, dat je deel van elkaars leven uitmaakt, ook al zie je elkaar misschien maar weinig, woon je niet om de hoek,ben je allebei druk. Maar je hebt zoveel samen, ook zoveel samen meegemaakt, dat je zelfs als je elkaar een jaar niet hebt gezien en je spreekt elkaar weer, je de draad kunt oppakken alsof er geen jaar tussen zat…
Ik hoop en ik denk ook dat u/jullie daar zelf ook voorbeelden van hebben – en hoe mooi is dat. Het leert ook wat er voor nodig is, wat je eraan kunt doen, om vrienden te hebben en te houden.
De andere kant is ook helaas maar al te waar: dat veel wat vriendschap heet of lijkt,oppervlakkig is, vluchtig, misschien een tijdje heel intensief, maar het verzandt, bloedt dood, of wordt afgekapt.
Er is in onze samenleving veel eenzaamheid, en dat niet alleen bij mensen die ouder zijn geworden of alleen zijn komen te staan als gevolg van overlijden of scheiding, maar ook bij mensen met te veel contacten om bij te houden, met een drukke agenda, en midden tussen een heleboel mensen.
Het kan ook in de kerk gebeuren dat mensen zich eenzaam voelen, zelfs als ze veel bezoek krijgen. Omdat je b.v. anders bent dan die anderen, je niet begrepen of niet serieus genomen voelt, of verloren in een groep waar je je weg en je plekje niet kunt vinden, omdat je afkeurende blikken voelt of denkt dat ze wel zullen denken dat jij….of omdat je denkt dat niemand op jou zit te wachten….
Dat kan ook en zelfs in de kerk – waar juist gemeenschap voor in de mond ligt- en buiten de kerk is het echt erg. Niet voor niets was er eerder deze maand een ‘week van de eenzaamheid0 in Nederland, omdat het een serieus en omvangrijk probleem wordt in ons land – en dan wordt er van alles georganiseerd om mensen uit hun eenzaamheid te halen of in contact met anderen te brengen. Dat is goed. Er ligt zeker ook een uitdaging in voor ons als kerk midden in zo’n samenleving. Maar, als het niet verder komt dan die ene week in het jaar of straks weer rond kerst – en als het niet dieper gaat dan gezamenlijke activiteiten voor wie eenzaam zijn of zich eenzaam voelen – zal het een druppel zijn op een gloeiende plaat – want vriendschap is meer dan mensen kennen of iets samen doen.
Het is zoals al aangegeven van hart tot hart kunnen praten over alles wat je bezig houdt, het is emoties kunnen delen, elkaar leren begrijpen en aanvoelen en ook er zijn, juist als het moeilijk is, trouw zijn en in de vriendschap investeren, tijd maken voor elkaar, en interesse tonen in elkaar.
Kijk, en dan krijg je als erin investeert en als je trouw bent, ook veel terug: een echte vriend(in).
Misschien een wel erg lange aanloop om te belanden bij die tekst van vanmorgen. Het is zeker in het licht van wat ik net over vrienden maken en houden zei, een vreemde uitspraak van Jezus: “Maak vrienden met behulp van de valse mammon opdat jullie in de eeuwige tenten worden opgenomen, wanneer de mammon er niet meer is”.
En dan wordt een man ons tot voorbeeld gesteld die aan de kaak wordt gesteld als een oneerlijke rentmeester, een fraudeur, die ontslagen werd wegens wanbeheer en daarna met slimme trucjes zichzelf er bij de debiteuren van zijn ex-werkgever inkletste zodra die eigenlijk bij hem in het krijt stonden en zich wel verplicht zouden voelen om hem in huis te nemen of een baan te bezorgen.
En dat moet dan een voorbeeld zijn voor ons christenen: waren jullie maar zo slim en berekenend!
Ik moest denken aan teksten uit het Spreukenboek, zoals deze: “een arm mens wordt zelfs door zijn vriend gehaat, wie rijk is heeft veel vrienden“, maar is dat positief, zijn dat dan echte vrienden?
Een tweede spreuk scherpt dat aan: “wie veel vrienden heeft, raakt snel geruïneerd, een echte vriend is meer waard dan een broer” (18:24). Jezus heeft er net over verteld in de gelijkenis van de verloren zoon, hier vlak voor – 15: 11-32. Julllie kennen dat verhaal wel, van die zoon die met zijn deel van de erfenis op zak op avontuur ging: “Na enkele dagen verzilverde de jongste zoon zijn bezit en reisde af naar een ver land, waar hij een losbandig leven leidde en zijn vermogen verkwistte”. Eerst was het elke dag tot in de kleine uurtjes feest met vast een heleboel vrienden en vriendinnetjes, maar dan is het geld op en blijven ook de vrienden weg, en het eindigt eenzaam in de goot: “Hij vroeg om werk bij een van de inwoners van dat land, die hem op het veld zijn varkens liet hoeden. Hij had graag zijn maag willen vullen met de peulen die de varkens te eten kregen, maar niemand gaf ze hem.” Als dat geen eenzaamheid is!
Nou, precies daar is die rijke maar onbekwame en oneerlijke rentmeester bang voor, nu hij als gevolg van zijn wanbeheer aan de dijk is gezet en hij zich zorgen maakt over zijn toekomst: “Wat moet ik doen nu mijn heer mij het beheer afneemt? Werken op het land kan ik niet, en voor bedelen schaam ik me”.
Herkenbaar ook in onze tijd, en dat niet alleen als mensen door eigen schuld of fraude ontslag hebben gekregen en heel wat moeten overwinnen om bij de sociale dienst aan te kloppen of de diakenen in te schakelen, of zich te melden bij de voedselbank .
Ik hoorde kort geleden dat ongeveer honderd gezinnen alleen al in Langedijk elke week daar langskomen, en dat er bij veel mensen heel veel schaamte is en sociaal isolement – weer: eenzaamheid. Met alweer een uitdaging voor wie Jezus willen volgen, om iets van zijn liefde door te geven.
Mooi dat meer gebeurt vanuit de mensen van de voedselbank dan alleen een pakket eten meegeven, dat er oog voor mensen is en een luisterend oor voor de verhalen achter materiële nood – dan maak je de best wel unieke naam van die voedselbank waar – ‘Er is geloof, hoop en liefde’ (zo heet de voedselbank in Langedijk)
Daarmee zijn we denk ik precies bij de kern bij wat de Heer Jezus ons met dit verhaal leren wil.
Dat is natuurlijk niet dat wat die rentmeester deed goed te praten valt: hij had het vermogen van zijn baas slecht beheerd, het staat er zwart op wit dat hij oneerlijk en onbetrouwbaar was – echt geen voorbeeld, en terecht ontslagen – hij kreeg van zijn baas geen vertrekpremie of bonus mee – zoals in onze tijd nogal eens gebeurt: ondanks een wanprestatie toch een gouden handdruk mee naar huis.
Tegelijk staat deze oneerlijke econoom ook weer wel model voor ons, voor hoe wij als mensen al sinds de opstand in het paradijs omgaan met wat de Schepper – zoals een uitlegger erover schrijft: “Mensen bezitten wel geld en goed, maar het komt hun niet toe. Vanwege wanbeheer is de mensen het ontslag door de dood aangezegd. Leerlingen van Jezus weten dat zij uit hun aardse bevoegdheden ontzet zullen worden…”……….en: “de tijd breekt aan dat alle bezittingen zullen wegvallen”.
Dat maakt bescheiden en zet ons met beide benen op de grond want zijn wij zoveel beter – als we bedenken hoe wij met de schepping omgaan, en met elkaar als mensen, met geld, tijd, onze eigen gezondheid en die van anderen, hoeveel voedsel in de schappen ligt waarvan algemeen bekend is dat het schade doet aan de gezondheid, en hoeveel gezond voedsel wordt verspild, hoe we omgaan met energie en water, met de oceanen, en met de dieren – is dat dan geen verkwisting van de eigendommen van de Heer van alle heren, en wat als Hij rekenschap vraagt?
Gemeente, het is Jezus die ons deze gelijkenis vertelt en zo ook ons allemaal een spiegel voorhoudt. Jezus die juist daarom door zijnVader naar deze aarde is gestuurd om te redden wat verloren is en verloren dreigt te gaan – en die daarvoor betaalde met de hoogste prijs die mogelijk is: zijn leven.
Gelukkig maar want daarom is het project schepping niet verloren maar is er een uitweg uit de crisis: hier wordt dat beeldend genoemd ‘eeuwige tenten’ – een toekomst na ontslag uit de dienst hier op aarde voor wie ‘kinderen van het licht’ mogen heten, omdat ze voor het licht Jezus kiezen. Wat niet hun verdienste is – waar u en jij en ik niet eerst een heleboel voor hoeven te presteren want Jezus is het licht voor de wereld en je hoeft alleen maar je vertrouwen aan Hem te geven.
Houd dat vast want anders lijkt dit verhaal ons op het verkeerde been te zetten alsof je je plek in die eeuwige tenten, je plek bij Vader thuis, zou kunnen en moeten kopen voor geld, of dat je door veel weg te geven aan anderen en zo mensen aan je te binden, straks wel in de hemel zal komen. Het kan niet genoeg benadrukt worden dat voor onze plek als is betaald, door Jezus namelijk.
Waar het Jezus om gaat, is om de keus voor het leven in zijn voetspoor, of leven voor jezelf. Ja, en hoe die keus uitpakt wordt zichtbaar in hoe we omgaan met wat de Heer ons toevertrouwt.
Zoals Jezus zelf het concreet maakt: “als jullie onbetrouwbaar blijken in de omgang met de valse mammon – de BGT vertaalt dat met: ‘dat ellendige geld’ – wie zal jullie dan werkelijk belangrijke dingen toevertrouwen? En als jullie onbetrouwbaar blijken met wat een ander toebehoort –God namelijk, Gods aarde, je leven dat God je geeft – wie zal jullie dan geven wat jullie zelf toekomt?”
Zeg maar: als je niet functioneert als afdelingschef, hoe kun je dan ooit een eigen zaak runnen? Als je niet aan kunt wat je in beheer hebt van God, hoe kun je dan strak met Christus regeren over Gods nieuwe wereld?
Kijk zo naar je leven hier en nu, als proeftijd, als stage, testcase voor de nieuwe wereld die komt.
Jezus zegt als vaker ook hier iets dat de mensen die het toen voor het eerst hoorden, rauw op het dak zal zijn gevallen: “de kinderen van deze wereld gaan slimmer met elkaar om dan de kinderen van het licht” – let wel, dat zei Jezus niet tegen b.v. op geld beluste Farizeeën, of corrupte tollenaars, er staat: “hij richtte zich ook tot zijn leerlingen” – mensen die hadden gekozen voor het licht van Jezus. Dus als u en jij en ik zich daar ook bij willen rekenen, worden wij ook aangesproken en opgeschud.
Nog maar even terug naar die ontslagen boekhouder die geprezen werd om zijn slimheid.
Het is niet helemaal duidelijk of hij de verlaging van de openstaande schulden van die klanten uit eigen zak heeft gefinanceerd of ten koste van zijn baas; misschien is het eerste wel het meest aannemelijk, anders had de baas hem vast niet geprezen maar hem eerder laten oppakken en opsluiten als niet alleen een slechte beheerder maar ook nog een oplichter en een dief.
Als de uitleg klopt dat hij een deel van de schulden van de klanten voor zijn rekening nam, leed hij daardoor verlies maar kwam daar de winst uit tevoorschijn van winst op langere termijn: sympathie bij die mensen die schuldvermindering kregen en hem daarvoor dankbaar zouden zijn, en die hem dan een dak boven zijn hoofd of misschien een baan zouden aanbieden…
De slimheid was dat de man zich had ingedekt voor na zijn ontslag en -zoals dat tegenwoordig heeft – goed had genetwerkt, wat hem van pas kon komen voor de tijd zonder werk en inkomen. In de hoop dat het spreekwoord waar zou worden voor hem: in de nood leer je je vrienden kennen.
Kijk, en dan zegt Jezus tegen wie van hem willen leren: “maak vrienden met behulp van de valse mammon” – geld dat vaak misbruikt wordt – “opdat jullie in de eeuwige tenten worden opgenomen wanneer de mammon er niet meer is” – zeg maar: geld en vermogen kun je niet meenemen naar de overkant, maar als je er nu goed mee bent omgegaan, hebt willen delen met wie tekort had – zul je straks niet eenzaam en dakloos achterblijven maar vele vrienden ontmoeten die je welkom heten.
Ik moest denken aan wat de Heer zegt in Matt. 25 over zorg voor wie hier op aarde onze zorg en ondersteunig nodig hebben, en over de beloning die ons wacht als we er waren voor wie een beroep op ons deden: “alles wat jullie gedaan hebben voor een van de onaanzienlijksten van mijn broeders of zusters, dat hebben jullie voor Mij gedaan” – en daarom: “kom en neem deel aan het koninkrijk dat al sinds de grondlegging van de wereld voor jullie bestemd is” = voor jullie is er het eeuwige leven.
Ja, en vergis je niet, dat omkijken naar anderen en zorgen voor anderen, dat je willen opofferen, dat begint hier en nu, in dit leven, vandaag als het goed is – dan kan ook de beloning nu al komen: dat je er vrienden bij krijgt, soms vrienden voor het leven, omdat je zo dichtbij kwam, naast die ander bent gekomen, niet als de grote weldoener of de ervaren hulpverlener die de zielige stakker wel eens zal helpen, maar als mens tot mens, als net zo kwetsbaar, als iemand die morgen ook steun nodig kan hebben of op de voedselbank aangewezen kan raken; als iemand die vanuit zichzelf diep in het rood staat bij God en alleen maar kan leven en toekomst heeft dankzij onverdiende genade.
Vrienden voor het Leven – het thema van deze dienst – en het zal u niet ontgaan zijn: hét Leven (met een hoofdletter= het eeuwige leven, op Gods nieuwe wereld)
Jezus heeft het over eeuwige tenten als beeld voor het onderdak dat God in het vooruitzicht stelt – het heeft ook iets feestelijks – denk aan de tenten van het loofhuttenfeest – of aan een weekend met familie en vrienden op een camping rond de barbecue – je viert samen je verbondenheid.
Schokkend dat de Farizeeërs – geldzuchtig als ze waren – hun neus optrokken voor Jezus. Dat zullen wij niet doen – maar wat doen wij met dit verhaal in de praktijk van ons leven?
Maken wij ons vrienden – door echte aandacht voor de ander, door van hart tot hart te praten met je broer of zus, je kind, je medekerklid ; door ook concrete hulp te bieden waar nodig is en voor zover we kunnen; door niet alleen vanuit jezelf te denken en voor je zelf te leven maar door er te zijn voor anderen; door de minste te willen zijn; door naast de ander te staan?
Neem het mee als vraag: Wat is echte vriendschap mij waard? Voor wie ben ik een vriend(in)?
En vergeet vooral nooit: ik mag een vriend van mijn Heer Jezus zijn!
Vriend voor hét Leven!
amen
liturgie morgendienst
votum en groet
zingen: Ps. 66: 1,5,7
wet van God
zingen: Ps. 119: 13,24
gebed
Schriftlezing: Lucas 16: 1-15
zingen: Ps. 62: 5,6
verkondiging: Lucas 16: 9 ‘Vrienden voor het Leven’
zingen: Zingend Geloven II, 111 (1,2,3) – melodie Dankt, dankt nu allen God
Zingend Geloven II, 111
1. Wij danken U o God,
voor wat U hebt gegeven.
Uw liefde en uw trouw
omringen heel ons leven
U hebt de mens aanvaard
met heel zijn zwak bestaan.
U gaf hem weer een plaats
waarop hij vast mag staan.
2. Wij danken U, O God,
voor wat U hebt gegeven.
Want Christus is de kracht
die ons als mens doet leven.
Zijn liefde, die ons zocht,
wijst ons het lichtend spoor;
de liefde van de Heer
geven wij and’ren door.
3. Wij danken U, o God,
voor wat U hebt gegeven.
Wij zijn nu met elkaar
verbonden voor het leven.
Met grote dankbaarheid
aanvaarden wij elkaar.
Help ons te allen tijd;
maak uw beloften waar.
gebed
collecte
zingen: Ps. 68: 3,8
zegen