Gemeente van onze Heer Jezus Christus, broers en zussen, jong en al wat ouder,
Ik weet niet hoe het u vergaat maar ik vind het een bizar verhaal, dat van Elisa en die knecht, en van dat Syrische leger dat in een hinderlaag werd gelokt en daarna niet in de pan werd gehakt maar een feestmaal kreeg, en met wapens en al terug mocht naar het eigen land.
Stel je voor dat zoiets nu gebeurde, dat dit verhaal in de krant stond of op internet….!Over een groep zwaar bewapende terroristen van de Islamietische Staat die in de val waren gelopen en dan niet door scherpschutters uitgeschakeld of voor jaren opgesloten maar met een goed gevuld voedselpakket en hun zware wapens teruggestuurd naar waar ze vandaan kwamen – dat gebeurt natuurlijk niet, wie weet hoeveel aanslagen ze nog zullen gaan plegen.
Of: Israël betrapt een groep Hamasstrijders, net uit zo’n tunnel naar boven gekomen, en dan worden de heren gastvrij onthaald op een heerlijk diner, en dan met de groeten aan hun regering door die tunnel teruggestuurd – het hele land en de halve wereld zou op de kop staan.
Ja maar toch dat verhaal staat in de bijbel, en je kunt het zien als eeuwen van te voren een toepassing van de les die de apostel Paulus meegeeft in zijn brief aan de christenen in Rome: “Als uw vijand honger heeft, geef hem dan te eten, als hij dorst heeft, geef hem dan te drinken”….Want: “Vergeld geen kwaad met kwaad, maar probeer voor alle mensen het goede te doen”. En: “laat u niet overwinnen door het kwade, maar overwin het kwade door het goede”. Let wel: niet om het kwaad zijn gang te laten gaan, maar juist om wat kwaad is en schade doet te stoppen en te overwinnen, om de spiraal van geweld en haat te doorbreken, in het besef dat er Een is die sterker is dan alle kwaad en die recht zal doen: God.
Paulus had het geleerd van zijn Heer Jezus, denk maar aan zijn uitspraken in de bergrede: “heb je vijanden lief en bid voor wie jullie vervolgen”, want zo zijn jullie kinderen van jullie hemelse Vader.
U weet: dat zei Jezus maar niet alleen, dat maakte Hij zelf ook waar, toen Hij aan het kruis nog voor zijn vijanden bad: “Vader, vergeef het hun, want ze weten niet wat ze doen“. Hoe kan dat, hoe breng je dat op?
Het kwade overwinnen door het goede – of: liefde ontwapent
Is dat nou niet grenzeloos naïef en zelfs levensgevaarlijk wat die profeet de koning adviseerde? En kun je dat zomaar overbrengen naar vandaag, met het oog op Irak of Syrië of Gaza?
Nou, dat laatste zeker niet zomaar, want in elk geval moet het kwaad ingedamd en gestopt, en moeten mensen worden beschermd tegen wie hen kwaad willen doen, of het nou om christenen gaat of om jezidi’s en andere bedreigde groepen en volken, of om hulpverleners en journalisten.
Vergis je niet, dat zegt de bijbel ook, daar schrijft Paulus over in het volgende hoofdstuk, zelfs dat de door God aangestelde overheid het zwaard niet voor niets voert, om wie slechte dingen doet zijn verdiende straf te laten ondergaan als instrument in handen van God die – lazen we in de tekst ook – zal vergelden en zelfs wreken wie zich tegen Hem verzet en zich aan zijn mensen vergrijpt.
Ik denk ook aan wat Petrus over zijn en onze leermeester en Heer Jezus schrijft: “Hij werd gehoond en hoonde zelf niet, Hij leed en dreigde niet, Hij liet het oordeel over aan Hem die rechtvaardig oordeelt” – en – schrijft Petrus – Treed in zijn voetsporen, volg zijn voorbeeld, doe zoals Hij deed.
Dat is niet soft, niet naïef, dat is zeker niet kwaad zijn gang laten gaan, het is wat wij niet recht kunnen krijgen of recht kunnen zetten, in Gods handen leggen en vertrouwen op zijn leiding. Zoals in Ps 75 waar God zegt: “Ik bepaal of de tijd is gekomen, Ik zal oordelen naar recht en wet”.
Dat maakt het er niet makkelijker op, dat kan zelfs hier en nu lijden en verlies van bezit en zelfs leven meebrengen, weer Petrus: het is blijk van genade als je onverdiend leed te verdragen krijgt. In het besef – Col. 3: 25 – dat iedereen die onrecht doet daarvoor zal boeten, zonder onderscheid.
Kijk, en dat maakt dat niet wijzelf alles in de grip moeten zien te houden en dat het van ons afhangt of recht wordt gedaan en onrecht bestraft wordt – en dat we moeten vechten om onszelf overeind te houden en iedereen die ons iets aandoet lik of stuk te geven, en ons al van te voren in te dekken tegen wie of wat ons ook maar schade kan doen, vanuit de idee dat aanval de beste verdediging is.
Ik las over wat wraak is onder andere dit: “Wraak betekent onrecht beantwoorden met ander onrecht, op respectloosheid reageren door zelf respectloos te worden. Het betekent agressie vanuit een egocentrische boosheidstoestand, en een zinloos leedvermaak dat nooit enige werkelijke reëele genoegdoening kan opleveren”. Tot zover het citaat. Wraak levert dus niets goeds op, niet voor jezelf, niet voor de ander, en het gaat zelfs heel vaak van kwaad tot erger. Nog een citaat: “er ontstaat wraak en weerwraak; een vicieuze cirkel van geweld en onrecht…”
Als Paulus het heeft over niet jezelf wreken, zelfs niet wat je denkt jouw recht te zijn in eigen hand te nemen, dan is dat vanuit het oeroude bijbelse principe dat de wraak, de vergelding, toekomt aan God – rechtstreeks, of via mensen en instanties die daarvoor zijn als overheden en rechters, en als het niet anders kan met gepast geweld – denk aan een verdedigingsoorlog, en aan straffen.
Maar ook dan met mate, met zo min mogelijk bloedvergieten, en zeker niet om je eigen haat de vrije loop te laten of buitensporig geweld toe te passen, ten koste van vooral onschuldige burgers, en vrouwen en kinderen, of met zoveel verwoesting dat het jaren duurt voor er weer iets van de grond komt – je schrikt als je die verwoesten steden ziet in b.v. Syrië, maar ook in de Gazastreek – en je vraagt je af of dat niet veel verder gaat dan het oog om oog tand om tand, want juist bedoeld was om ongetemde wraak te beteugelen en de keten van geweld en bloedwraak in te dammen.
Waarbij de ervaring leert dat geweld zomaar escaleert en steeds extremer geweld oproept, en dat je bijna niet meer die spiraal doorbreekt van haat en wantrouwen, en nooit-echte-vrede.
Je hoopt dat er toch mensen zijn – en leiders zijn – die het lef hebben een daad te stellen, en de hand uit te steken naar de ander, met alle risico’s op afwijzing, in de hoop op verzoening.
Waarbij we vooral dichtbij huis moeten beginnen want het is makkelijk praten over wat die anderen zouden moeten doen, maar wat doen we zelf, in eigen familie, in de buurt, in de kerk?
Kunnen wij echt eerlijk en met een zuiver hart bidden, als we het Onze Vader bidden – “vergeef ons onze schulden, zoals ook wij hebben vergeven wie ons iets schuldig was” Hebben we dat gedaan, zijn we daartoe bereid, doen we wat we leren van de apostel hier in de tekst: “vergeld geen kwaad met kwaad, maar probeer voor alle mensen het goede te doen” – en dan niet wat wij vinden dat goed voor ze is, maar wat die ander ervaart als goed, en wat God goed vindt? En: “stel, voor zover het in uw macht ligt, alles in het werk om met alle mensen in vrede te leven”.
Vrede bewerken in Irak of in Gaza, ligt niet in uw of mijn macht, we kunnen er wel voor bidden en waar dat gepast is actie voor voeren – maar is maar heel beperkt onze verantwoordelijkheid.
Wij hebben onze handen al vol aan waar we wel zelf verantwoordelijk voor zijn en invloed op hebben: ons eigen huwelijk, het gezin, de sfeer op het werk, en hoe we met elkaar omgaan in de kerk en als kerken elkaar bejegenen en als het goed is, steeds meer met elkaar samenwerken – je merkt uit het evangelie en de brieven van de apostelen al dat het zelfs op dat microniveau – overal waar mensen elkaar tegenkomen en samen dingen doen – of niet – al lastig is om liefdevol met elkaar om te gaan, elkaar met alle verschillen die er kunnen zijn te accepteren en te respecteren – niet voor niets gaat het daar in de bijbel zo vaak over – de Heer weet wel en de ervaring leert het – dat een mens het in zich heeft alles vooral vanuit zichzelf te bekijken en zichzelf het beste te begrijpen, en dan is de ander al gauw vreemd, of verkeerd bezig, of een bedreiging voor wat jij ziet als goed en belangrijk – en dan vul je niet meer elkaar aan maar val je elkaar aan of val je over elkaar heen.
Nou, en als dat al zo lastig is en zo vaak fout gaat op dat kleine stukje van mens tot mens, des te lastiger als grote belangen een rol gaan spelen en hele groepen of volken tegenover elkaar komen te staan en elkaar gaan zien als bedreiging of sta-in-de weg voor eigen idealen of belangen – wat als een burenruzie begint groeit uit tot een dorpsrel en zelfs tot een landelijk of wereldprobleem.
Andersom is zeker ook waar: dat waar mensen in eigen omgeving uit zijn op vrede, omkijken naar elkaar, zoeken naar verbinding, proberen ook die ander die zo anders is en jou helemaal niet ligt, toch te begrijpen, en zoals Jezus zei niet te verwensen maar te zegenen, zelfs die tegen jou is – dan kan dat zoveel goeds uitwerken, dan kan dat het verschil maken, tot zegen van heel velen.
Daarom ook dat het eerste deel van Romeinen 12 gaat over de onderlinge omgang in gezin en kerk: gebruik je gaven om elkaar te dienen, heb elkaar liefm zorg voor elkaar, leef met elkaar mee in blije en droevige omstandigheden, en acht de ander hoger dan jezelf – en als je dat samen in die kleine kring oefent, waaiert het verder uit: “probeer voor alle mensen het goede te doen, stel alles in het werk om met alle mensen in vrede te leven”..wees zelfs goed voor je vijanden.
Neem dat dan allemaal mee als we nog even terug in de tijd naar dat verhaal van Elisa gaan. Er valt van de koningen van Israël veel verkeerds te zeggen – en daar is de bijbel ook eerlijk in- maar blijkbaar staken ze toch gunstig af bij de koningen van de volken om hen heen – als het gaat om b.v. het behandelen van vijanden en krijgsgevangenen – daar staat iets over in 1 K.20. Toen was Achab nog koning over Israël en was er ook al oorlog met Aram=Syrië en toen de koning van Syrië had verloren en was gevlucht met zijn naaste medewerkers, zeiden die tegen hem dat ze gehoord hadden dat de koningen van Israël genadige koningen waren, en dat bleek ook want ze gaven zich over en het eindigde met een vriendschapsverdrag – best bijzonder.
Helaas werd het na verloop van tijd weer oorlog, tussen de opvolgers Benhadad en Joram. Daar gaat het over in 2 Kon 6 dat we gelezen hebben: de koning van Aram voerde oorlog tegen Israël – Benhadad, de Assad van toen – en denk dan niet aan een algehele oorlog maar meer aan invallen van bewapende bendes, om spullen te roven en schade aan te richten.
Maar toen de invallen steeds mislukten doordat ze in Israel tijdig op de hoogte bleken te zijn en ze er in Damascus achter kwamen dat de profeet Elisa de voor de juiste informatie zorgde, werd een elite-eenheid naar Israël gestuurd, naar Dothan waar Elisa toen was.
Bizar weer: dat zomaar een gewapend legertje Syriërs ongehinderd Israël binnen kon gaan. Het doet een beetje denken aan allerlei Russische infiltranten in wat nog steeds Ukraine is. Het laat zien hoe verzwakt blijkbaar de verdedigingslinies waren van Israël – gelukkig maar dat de HEER zijn profeet een vooruitziende blik gaf en op die manier zijn volk beschermde. En gelukkig ook dat de profeet en zijn knecht verder mochten kijken dan wat je met het blote oog kon zien: Gods wagens en paarden, als een beschermende muur, zijn engelenwacht. Zodat ze niet bang hoefden te zijn – precies die zekerheid en dat vertrouwen van Psalm 27: “al zou mij ook een legermacht omringen, ik vrees niet, maar verlaat mij op de HEER; al willen zij mij door de strijd bedwingen, ik steun op God en let mij rustig neer—-want God is met mij”.
Dat geloof wil de Heer u en jou en mij ook geven, juist als er moeiten zijn en tegenslagen en je denkt dat je er niet meer tegenop kunt: “wees niet bang, wij zijn met meer dan zij”.
Het geeft ook die bedreigde christenen in het Syrië en Irak van nu moed ondanks alles: wij zijn met meer dan zij – Paulus schrijft er eerder in deze brief ook zo over, eerlijk over heel veel dat dreigend kan zijn en schade kan doen, maar toch – lees Romeinen 8: 35-39
| Wat zal ons scheiden van de liefde van Christus? Tegenspoed, ellende of vervolging, honger of armoede, gevaar of het zwaard? Er staat geschreven: ‘Om u worden wij dag na dag gedood en afgevoerd als schapen voor de slacht.’ Maar wij zegevieren in dit alles glansrijk dankzij hem die ons heeft liefgehad. Ik ben ervan overtuigd dat dood noch leven, engelen noch machten noch krachten, heden noch toekomst, hoogte noch diepte, of wat er ook maar in de schepping is, ons zal kunnen scheiden van de liefde van God, die hij ons gegeven heeft in Christus Jezus, onze Heer”. |
Wij zijn met meer dan zij zijn – in dat vertrouwen durfde Elisa het aan op dat leger van de vijand die hem wilde arresteren en afvoeren, af te gaan – en ze mee te nemen naar de hoofdstad Samaria. Op zijn gebed sloeg de Heer hen met verblinding – ze konden alles zien maar niet waar ze waren. Totdat hen na een paar uur lopen de schellen van de ogen vielen: we zijn in het hol van de leeuw.
Ja, en wat doen je dan als koning als je zo de vijand op een presenteerblaadje aangeboden krijgt. zal ik ze neerslaan, mijn vader, meneer de profeet, dit is een kans die ik niet zomaar weer krijg.
Volgens aanvaard oorlogsrecht mag dat natuurlijk helemaal niet, er staat in de internationale verdragen dat krijgsgevangenen menslievend behandeld en beschermd moeten worden, dat represaillemaatregelen niet zijn toegestaan, en dat de mogendheid die krijgsgevangenen in haar macht heeft, zelfs verplicht is in hun onderhoud te voorzien – zo is dat afgesproken en vastgelegd, al houden schurkenstaten en terroristen zich daar natuurlijk vaak niet aan.
Ook in de wetten van God door Mozes was ook die bescherming vastgelegd en daar herinnert Elisa zijn koning aan: Niks ervan, u mag hen niet doden, zo doe je toch niet met krijgsgevangenen?
De NBV laat doorschemeren dat deze soldaten eigenlijk niet eens de gevangenen van de koning zijn maar van Elisa, en dus van God: “heb u ze soms met uw eigen wapens krijgsgevangen gemaakt?”. Nee dus, de koning had er niks voor gedaan en had dus ook niets over de afloop te zeggen – gelukkig dat hij dat ook erkende en er naar handelde, dat hij zich door Gods knecht Elisa liet gezeggen.
Dan komt Elisa met die wonderlijke opdracht: zet ze een maaltijd voor, en stuur ze daarna terug.
Mooi om te lezen dat de koning dat zelfs uitbundig deed, dat hij ze niet met een lunchpakketje naar huis stuurde maar ‘een uitbundig gastmaal’ voor hen liet aanrichten, als waren het vrienden.
Wat zullen ze anders zijn weggegaan dan ze waren gekomen – en ook thuis wekte het veel indruk. Zelfs zo dat – daar eindigt het verhaal mee – de Aramese benden van toen geen invallen meer deden.
Een mooi voorbeeld van hoe het kan werken,dat het goede het kwade overwint en liefde ontwapent.
Paulus grijpt ervoor terug naar de wijsheid van het Spreukenboek. Lees maar Spreuken 25: 21-22“Als je vijand honger heeft, geef hem dan te eten, als hij dorst heeft, geef hem dan te drinken. Dan stapel je gloeiende kolen op zijn hoofd, en de HEER zal je belonen” .
Ik denk dat de uitlegger gelijk heeft dat die ontwapende onverdiende liefde wie het meemaakt de vlammen van schaamte laat uitslaan: “hij kleurt alsof er gloeiende sintels op zijn hoofd liggen”. Ja en dat kan het verschil maken, kan het begin van een groei naar de goede kant op bewerken.
Die garantie heb je niet – Aram probeerde het na verloop van tijd toch weer – maar het is de moeite waard om het te proberen – en je mag er zeker van zijn dat God het zal belonen, op zijn tijd – en de belofte staat als een huis dat God vasthoudend blijft, totdat voorgoed zijn liefde overwint!
amen
liturgie avonddienst CGK-GKV 24 augustus 2014
welkom
zingen: Ps. 131 (1,2,3)
moment van stilte en gebed
votum en groet
zingen: Ps. 147: 1,4
gebed om verlichting met Gods Geest
Schriftlezing: 2 Koningen 6: 8-23
zingen: Ps. 27: 2,4 GK
verkondiging: Rom. 12: 17-21
zingen: NLB 974 (1-5)
geloofsbelijdenis
zingen: Gz. 44: 3
gebed
collecte
zingen: Gz. 297 (1,2) LB
zegen
amen: Gz. 456: 3 LB