Zondag 33 Heid. Catechismus
Broeders en zusters, jongens en meisjes, gasten, samen gemeente van onze Heer, soms maak je tijdens een vakantie net even iets anders mee, iets bijzonders. Een hoogtepunt van onze vakantie deze zomer op Mallorca was dat we een plek bezochten waar na jarenlange opgravingen overblijfselen te zien waren van een oude christelijke kerk, een basiliek, waarschijnlijk uit ongeveer 500 na Chr. – je kunt de omtrekken ervan nog goed zien.
Verder zijn er ook resten van een christelijke begraafplaats gevonden, en nog heel veel mooie tegels van de mozaiekvloer die in die kerk gelegen heeft – en – daar gaat het nu vooral om – twee heel mooi bewaarde baptisteriums, dat zijndoopbassins: een grote voor volwassenen en een kleinere die hoogstwaarschijnlijk voor kinderen gebruikt werd – men kende dus in die tijd de kinderdoop!
Als je goed kijkt, zie je wel dat echt helemaal onderdompelen niet goed mogelijk was. Er was geen rivier met stromend water in de buurt en zwembaden had men nog niet, dus werden ook volwassenen steeds vaker gedoopt door water over zijn of haar hoofd uit te gieten; en kinderen werden ook meestal gedoopt – net als bij ons vandaag – door water over het hoofdje te gieten.
Maar, en dat is wat ik als opstapje gebruiken wil voor de preek van deze middag – wat bleef was de symboliek van de doop als overgang van het oude vroegere heidense en zondige leven naar het nieuwe leven in verbondenheid met Christus als je nieuwe Heer : de dopeling liet zijn ouwe plunje achter aan de westkant (waar de zon onderging en het donker werd) en ging (soms met alleen een lendendoekje, soms helemaal naakt) de treden af het water in en werd dan als teken van ondergaan in de dood van Christus als het ware begraven in het water en schoongespoeld door het water – en kwam dan aan de oostkant – waar de zon opgaat- via die andere treden als een nieuw mens boven water en dan kreeg de dopeling schone witte kleren aan als teken van het nieuwe leven. Daar is de doopjurk die een baby soms op de doopzondag aan heeft, nog een herinnering aan. Een kinderlied zingt ervan: “met Christus in de dood gegaan, zijn wij ook met Hem opgestaan”. En daarmee zijn we precies bij waar Paulus het over heeft in wat we hebben gelezen in Rom.6
Opstaan in een nieuw leven
1. dankzij Christus
2. samen met Christus
3. door de kracht van Christus
1. Opstaan in een nieuw leven – dankzij Christus
Even ter herinnering: zondag 33 is vervolg en verdere uitwerking van wat in zondag 32 staat. Ik herhaal daarom nog een keer de vraag waarmee dit derde hoofdstuk van de catechismus begint. Dat derde hoofdstuk gaat over het nieuwe leven gaat dat je krijgt en waar je invulling aan mag gaan geven als je bij de Heer Jezus Christus hoort, en niet over voorwaarden waar je aan moet voldoen en eisen die worden gesteld, om een kind van God te mogen worden, om Gods liefde te verdienen. Die vraag dus: “nu wij uit onze ellende, zonder enige verdienste van onze kant, alleen uit genade, door Christus verlost zijn, waarom moeten wij dan nog goede werken doen?” – en het antwoord is: “omdat Christus ons niet alleen met zijn bloed gekocht en vrijgemaakt heeft, maar ons ook door zijn Heilige Geest vernieuwt tot zijn beeld” – Jezus neemt ons zoals we zijn maar maakt ons dan nieuw.
Ja, en als je dat niet wilt, als je je daartegen zou verzetten, gebeurt wat zondag 33 noemt: een goddeloos en vooral ondankbaar leven: je bent gered maar je loopt vervolgens van je Redder weg en je vervalt in dat oude leventje waarvan je nou juist gered bent – net uit de sloot gehaald spring je meteen weer terug in die sloot – net afgekickt grijp je weer naar waar je aan verslaafd was… Alsof het allemaal voor niets is geweest wat voor je redding is gedaan en betaald – alsof je Heer voor niets voor jou aan het kruis heeft gehangen en zijn leven heeft opgeofferd – zo erg is dat!
Waarmee we precies zijn waar Paulus begint in dat hoofdstuk dat we samen gelezen hebben: “Weet u niet dat wij die gedoopt zijn in Christus Jezus, zijn gedoopt in zijn dood? We zijn door de doop in zijn dood met Hem begraven” – letterlijk staat er: we zijn in zijn dood ondergedompeld. Dat ga je beter snappen als je aan de manier van dopen denkt die in die tijd met volwassenen gewoon was – en ook in onze tijd nog gewoon is in zendingssituaties en ook in veel evangelische gemeenten: niet water over je hoofd maar echt kopje onder, alsof je in dat water verdrinkt. Een uitlegger zegt het zo: “door die onderdompeling lieten zij zich verbinden aan de Heer Jezus Christus…Wij die bij Jezus gaan horen, gaan horen bij een Gekruisigde”. En ook: bij een Begravene.
Kijk, en dat geldt net zo voor u en voor jou en voor mij, ook al zijn de meesten van ons op een andere manier gedoopt, als kind – of als volwassene – door wat druppels op ons voorhoofd. Ook als spreekt dat als beeld wat minder aan, de werkelijkheid erachter is dezelfde – hoor het doopsformulier – namelijk dat wij en onze kinderen niet in het rijk van God kunnen komen – zeg maar: aan de overkant van dat bedreigende watermassa die dood en verderf brengt – als we niet opnieuw geboren worden, helemaal van begin af opnieuw beginnen – en dat is alleen mogelijk en wordt alleen mogelijk als je leven vastgemaakt wordt aan dat van Gods Zoon Jezus die voor jou door die vloedgolf van zonde en Gods boosheid en straf daarover is heen gegaan en die ons en onze kinderen vasthoudt en meeneemt, door de dood heen het nieuwe leven binnen – wij zijn gedoopt in Christus, en God geeft ons nieuwe hoop.
Paulus schrijft: ons oude bestaan is met Christus gekruisigd – en dat betekent allereerst dat Jezus voor dat zondige bestaan van ons heeft geleden en is gestorven – zodat wij opnieuw mogen beginnen – en het betekent ook – Paulus weer – dat we ‘dood zijn voor de zonde’. In vers 10 wordt dat uitgelegd: Jezus “is gestorven om een einde te maken aan de zonde”.
Niet dat gelovige mensen geen zonde meer doen, maar die zonde hoort niet meer bij ons, en heeft als we aan Jezus verbonden zijn, geen macht meer over ons – zoals iemand die verslaafd is geweest en echt is afgekickt, nog wel moet vechten tegen dat waaraan hij zo lang verslaafd is geweest maar niet meer in de greep ervan is, en met de nodige hulp steeds sterker kan worden, en echt clean klan blijven.
Overgebracht op dat gered worden uit de zondemacht, dat je gaat bidden om een zuiver hart en een schoon leven: Create in me a clean heart, o God – schep, o God, een zuiver hart in mij. Dat begint en dat kan alleen beginnen en verder uitwerken dankzij het sterven en het begraven zijn van Jezus, die onze zonden meenam aan zijn kruis en in zijn graf – om ons te bevrijden uit de slavernij van zonde en dood en mee te nemen naar de overkant: om op te staan in een nieuw leven.
2. Opstaan in een nieuw leven – samen met Christus
Gelukkig is onze Heer niet in de dood gebleven maar heeft Hij de zonde en de dood overwonnen. Na Goede Vrijdag – het is volbracht! – komt Pasen: wat zoeken jullie de Levende bij de doden, Hij is hier niet meer, Hij is opgewekt, en Hij gaat voor jullie uit en neemt jullie mee, het leven in – en dat is door Christus en dankzij Hem een leven dat niet meer stuk gaat en dat voorgoed tot bloei komt.
Ook die winst van het sterven en opstaan van Jezus wordt uitgebeeld door de doop en in zo’n oud doopbassin: de gedoopte komt boven water, gaat overeind staan en klimt aan de andere, aan de goede kant, via die treden weer aan land om zo te zeggen – waarmee uitgebeeld wordt dat het oude bestaan dat door zonde en dood gekenmerkt wordt, achter je ligt en een nieuw bestaan voor je.
Ik denk weer aan dat kinderlied: “met Christus in de dood gegaan, zijn wij ook met Hem opgestaan”. Wat we bij Paulus lazen: “We zijn door de doop met Hem begraven om, zoals Christus door de macht van de Vader uit de dood is opgewekt, een nieuw leven te leiden” – dat is niet een opdracht maar een feit: “zo moet u ook uzelf zien: dood voor de zonde, maar in Christus Jezus levend voor God”. Zeg maar: dat is een geloofsuitspraak, zo mag je naar jezelf kijken en elkaar zien en aanvaarden: als mensen die – met vallen en opstaan, met fouten en gebreken, met sterke en zwakke kanten, met misschien wel een beschadigd en moeilijk leven – leven voor God – in Christus Jezus.
Ja, dat is het geheim: in Christus Jezus, doordat je aan Hem verbonden bent en Hij toen Hij de zonde overwonnen had en opstond uit de dood, u en jou en mij en zoveel andere mensen als het ware meenam de goede kant op, het goede leven in, en op weg naar de nieuwe wereld van God. Als je hebt over bekering, dan is dat het startpunt, de beslissende ommekeer – nog een keer wat we van Paulus horen: “wanneer we met Christus zijn gestorven, geloven we dat we ook met Hem zullen leven, omdat we weten dat Hij die uit de dood is opgewekt, niet meer sterft. De dood heeft geen macht meer over Hem” – en dat is omdat de zonde geen macht meer heeft – nou, en dat mag ook gelden van ons als we in Christus geloven en ons op Hem oriënteren – zoals een uitlegger het onder woorden brengt: “deze Heer Christus Jezus is het nieuwe oriëntatiepunt voor hun bestaan”. Christen-zijn is vooral dat: leven voor God en voor elkaar, samen met Christus.
Misschien denkt u: maar het zou toch over zondag 33 gaan, over dat we elke dag ons moeten bekeren, dat we met onze zonden moeten breken en moeten gaan doen wat God van ons wil? Helemaal waar – en Paulus gaat het daar ook over hebben, vanaf vers 12, maar het geweldige is dat de beslissing al veel eerder is gevallen, toen God voor je gekozen heeft: in je doop. Toen al zei God: jij bent mij kind, jij bent dankzij mijn Zoon Jezus en samen met Hem niet ten dode maar voor het leven opgeschreven, en gezet op mijn naam als mijn kind en erfgenaam.
Weer zondag 32: uit je ellende, zonder enige verdienste van jouw kant, gered, door Christus. En dus begint echte bekering, en staat of valt leven als christen, met geloof en nog eens geloof: weet je jezelf een kind van God, en zie je jezelf en die ander als levend voor God door Christus, als mens van God en dus mens met toekomst, als erfgenaam van een geweldige toekomst?
Niet voor niets tekent het evangelie het nieuwe leven als Licht: jullie zijn het licht voor de wereld! Nog eens die uitlegger: het leven van de opgestane Christus “waarin we gaan delen door geloof, wordt de nieuwe startmotor voor ons leven op aarde”. Dan komt er vaart in! En straalt het Licht!
3. Opstaan in een nieuw leven – in de kracht van Christus
Ik zeg dat zo met in mijn achterhoofd wat de catechismus eerder – in zondag 17 – als effecten van de opstanding van onze Heer noemde: wij mogen delen in wat Hij door zijn dood voor ons heeft verdiend (verzoening met God, vergeving van onze zonden) en: wij worden door zijn kracht nu al opgewekt tot een nieuw leven – dat nieuwe leven begint nu al, en dat wordt dan ook zichtbaar. Als we ons door Christus en Gods Geest laten leiden – als we niet meer verslaafd zijn aan wat slecht is voor jezelf en anderen, als niet meer ons eigen belang alles beheerst, als we niet meer willen heersen maar bereid zijn te dienen, als we de minste durven te zijn, dan worden we andere mensen.
Ja, maar dat is niet iets dat tot stand komt met een druk op de knop: eens bekeerd altijd bekeerd. Dat beeld van onderdompeling en weer boven komen laat wel de omkeer zien – en zeker als iemand op latere leeftijd door Gods liefde wordt aangeraakt en zich omkeert om voortaan met God en voor God te leven – en dan gedoopt wordt – gaat dat beeld heel erg spreken: je wordt een ander mens. Ik kan daarom best begrijpen dat er jongeren en ook volwassenen zijn die ooit als kind gedoopt zijn zonder dat zelf te beseffen, en die er dan niet bij opgevoed zijn of die heel lang de weg van God kwijt geweest zijn, en die dan een plotseling of geleidelijke bekering meemaken, graag die keus voor God heel bewust willen ervaren en laten zien door zich te laten dopen – ook al is dat voor de tweede keer. Wat een heel andere achtergrond heeft dan als je voor volwassendoop kiest omdat je de kinderdoop niet bijbels verantwoord zou vinden, en je alles zet op de kaart van jouw eigen keus voor de Heer.
Hoe dan ook, in al die gevallen is God de eerste, als de God die ieders leven leidt en die voor mensen kiest en mensen op zijn spoor zet – de beslissing viel al voor wij er waren en konden kiezen – en juist dat wordt zo mooi benadrukt in de kinderdoop – een doopsformulier zegt over de kinderen dat zij er helemaal bij horen, al begrijpen zij er nog niets van -ze horen bij Gods verbond en gemeente.
Maar hoe ook het voortraject is geweest – gedoopt als kind en opgevoed als kind van Gods verbond – of op latere leeftijd erbij gebracht en toen heel bewust de doop ervaren als keerpunt in je leven – dat nieuwe begin is – zoals ik die uitlegger citeerde -“de nieuwe startmotor voor ons leven op aarde”. Kijk, en vanuit die start komt dat nieuwe, andere, betere leven, op gang, en dat door Christus’ kracht en door steeds weer brandstof en nieuwe energie te vragen en te krijgen van Gods Heilige Geest.
Wat een leven lang doorgaat, helaas nog met horten en stoten, vallen en opstaan – of – om het beeld te gebruiken dat zondag 33 ontleent aan met name de apostel Paulus: afsterven van de oude mens (die als hardnekkig onkruid steeds weer de kop opsteekt zodat het nodig is het kwaad in jezelf aan te pakken en dat tuintje van je geest almaar door te wieden en schoon te houden) en opstaan van de nieuwe mens (door zaaien van de goede woorden van God, en die laten groeien en daarin investeren).
Dus niet: eens bekeerd is voor altijd bekeerd, maar elke dag weer jez elf in het licht van Gods goede leefregels en van het evangelie van Gods liefde bekijken – jezelf zien als dood voor de zonde en levend voor God en dan ook met en voor elkaar – en daar concreet elke dag invulling aan geven.
Daarover schrijft Paulus vooral in het laatste stukje van hoofdstuk 6, vanaf vers 12: “laat de zonde dus- omdat je niet meer bij dat oude land van de zonde hoort, maar al aan de andere kant bent neergezet in verbinding met Christus – laat de zonde dus niet heersen over uw sterfelijk bestaan”. Dat hoeft ook niet meer, als je je aan de leiding van de Geest van God toevertrouwt en je leven afstemt op de Heer die ons zijn voorbeeld heeft nagelaten van dienstbaarheid en toewijding.
Het vraagt wel elke keer weer feedback op je denken en je doen en laten, vanuit dat voorbeeld van Jezus en de woorden die ons in de bijbel worden aangereikt, en ook van anderen om ons heen. En het is ook vechten, je niet neerleggen bij wat voor de zoveelste keer fout ging maar toch weer overeind krabbelen en op stap gaan, en daarbij elkaar niet voor de voeten lopen of onderuit halen maar – Gal. 6: 1 “wanneer u merkt dat een van u een misstap heeft begaan, moet u, die door de Geest geleid wordt, hem zachtmoedig, weer op het rechte pad brengen”. En dat bescheiden, met zelfkennis: “pas op dat u ook zelf niet tot misstappen wordt verleid”. Wie ben jij dat je een ander oordeelt, laat staan veroordeelt – het is echt waar en wijs: verbeter de wereld, bekeer je eerst zelf.
Weet u wat zo geweldig is in hoe Paulus ons daartoe aanspoort in de verzen die we gelezen hebben? Vooral dit: dat hij niet met wetten en regels komt als met een zweep en ook niet dreigt met hel en verdoemenis, maar dat hij heel het leven zet in het licht van de genade van God door Christus: “de zonde mag niet langer over u heersen, want u staat niet onder de wet, maar leeft onder de genade”. En: “denk aan uzelf als levenden die uit de dood zijn opgewekt en stel uzelf in dienst van God”.
L even als mensen van God, tot zijn eer, en dienstbaar aan je naaste, dat is niet achterhaald en uit de tijd, maar juist: toegeven aan wat zondig is in Gods ogen en schadelijk voor jezelf en anderen,dat is achterlijk, iets van het verleden – in vs 6 staat letterlijk: onze oude = versleten, verouderde mens.
Laat maar merken dat je niet van gisteren bent maar de toekomst hebt! Elke dag meer nieuw!
amen
liturgie middagdienst zondag 29 september 2014
votum en groet
zingen: Ps. 32: 1,3
gebed
Schriftlezing: Romeinen 6: 1-14
zingen: Lied 87: 1a, 2v,3a,4m,5a
verkondiging: zondag 33 H.Cat.
zingen: Gz. 131: 3,4,9
geloofsbelijdenis
zingen: Gz. 133: 5
gebed
collecte
zingen: Gz. 163 (1,2,3)
zegen